άκαπνος

Το επίθετο άκαπνος έχει δυο δόκιμες σημασίες στα νεοελληνικά που έχουν καταγραφεί και στο Λεξικό Τριανταφυλλίδη:

[i]α) (ειρ., μειωτ.) κάποιος που δεν πολέμησε ποτέ και, κατά συνέπεια, που δεν ξέρει τι σημαίνει πόλεμος· απόλεμος.
β) (και μάλλον μεταγενέστερα) κάποιος που δεν καπνίζει (που δεν κάπνισε ποτέ ή που δεν καπνίζει πια) ή που δεν έχει τσιγάρα να καπνίσει.[/i]

Από την πρώτη μεταφορική σημασία έχουν προκύψει πολλές μεταφορικές, που καθιστούν το «άκαπνος» όρο της καθομιλούμενης και της πιάτσας.

Ως γνωστόν, ακόμη και σήμερα, στα θέατρα του «ηλεκτρονικού» πολέμου και κολοκύθια τούμπανα, αν θες να δεις που έγινε μάχη, θα πρέπει να κοιτάξεις κατά τους καπνούς. Ο καπνός, η φωτιά, είναι πάντα κομμάτι των συνεπειών αλλά και της στρατηγικής του πολέμου, και μέρος της «ομίχλης του πολέμου», του αποσυντονισμού και της σύγχυσης που ο αισθητηριακός βομβαρδισμός και ο φόβος γεννούν στους μαχητές.

Αυτό επιτάθηκε αφάνταστα με τη γενίκευση της χρήσης της πυρίτιδας, ειδικά κατά την «κλασική εποχή» (18ος-19ος) των πυροβολικών. Ένα από τα μεγάλα μειονεκτήματα του τύπου της πυρίτιδας που χρησιμοποιούνταν μέχρι εκείνη την εποχή ήταν ότι προκαλούσε ένα σύννεφο μαύρου καπνού, που παρεμπόδιζε την όραση. Μαυρίζοντας, όμως, και βρωμίζοντας τους μαχητές τους προσέδιδε και αδιάψευστα πειστήρια ότι «μπήκαν στη φωτιά» του πολέμου, εξ ου και «μπαρουτοκαπνισμένοι» οι έμπειροι πολεμιστές.

Άκαπνος είναι το αντίθετο του μπαρουτοκαπνισμένου, του μάχιμου. Είναι ο απόλεμος, ακόμα και ο φυγόμαχος. Μεταφορικά, είναι αυτός που δεν έχει εμπειρία από καταστάσεις που απαιτούν αρχίδια και γερά νεύρα, ή έστω μεγάλη ικανότητα χειρισμών υπό πίεση. Επειδή τέτοιες καταστάσεις μπορεί κάποιος να τις αποφεύγει και σκόπιμα, άκαπνος μπορεί να μη σημαίνει απλά άπειρος ή ανέτοιμος, αλλά ενδεχομένως και δειλός, αναξιόπιστος ή λίγος, ή ακόμα και ανθρωπάκι.

Το άκαπνος χρησιμοποιείται και στα σεξουαλικά, προσοχή όμως, δε σημαίνει αυτόν που παθαίνει αφλογιστία, αλλά τον άπειρο, τον πρωτάρη.