ντούγκλα

Αυτό είναι στην κυριολεξία: Όλα τα σπέκια του ντουνιά!!!

ΚΑΙ αυτό το είχα απορία χρόνια πολλά, υποψιαζόμουν ότι το σωστό είναι ντούγκλα και όχι μπούκλα (η αρχή της lectio difficilior), αλλά δεν ήξερα γιατί! Καταπληκτική τραγουδάρα, την βάζει κάτω την Roxanne των Police. «Τα μελιτζανιά να μην τα βάλεις πια», πολύ καλύτερο από «You dont have to put on the red light»

Μιλ μερσί
Ο Παναγίωτης Μιχαλόπουλος ...δύναμη ε; Και εχει και το ίδιο ονοματεπώνυμο με τον ηθοποιό τον Πάνο, τον πρώην της Ρούλας.... ξέρεις.

Καρασπέκ! 5 άστρα είναι λίγα. Να υποθέσω ότι έπαιξε απίστευτο research.

Τι research! Εδώ μιλάμε για πραγματεία! Μια λεπτομέρεια.
Υποθέτω ότι αν είναι όπως το εξηγείς, λέμε «έχει ντούγκλα το μουστάκι», ενώ μόνο αν ήταν από την κρέμα θα λέγαμε «στο μουστάκι». Και μετά βέβαια έγινε «μπούκλα στο μουστάκι»...

Εντάξει υπήρχαν ψιλομεταβολές στους στοίχους, όπως γίνονται και σε άλλα τραγούδια.Εσκεμμένες ή μη.Ενα χαρακτηριστικό τραγούδι προ δεκαετίας +, ήταν αυτό της Σαρρή, που στην αρχική version απο την τραγουδίστρια ο στίχος πήγαινε:Τι είχαμε τι χάσαμε ψωλέω σε ξεχάσαμε. Λίγο μετά σε νέα version από την ίδια τραγουδίστρια ο στίχος έγινε:Τι είχαμε τι χάσαμε στο λέω σε ξεχάσαμε.Προφανείς οι λόγοι.

Πάρε πέντε!
(με την σλανγκική όμως έννοια!)

και στο χέρι πάρα δέκα στο άλλο χέρι

Μερσώ
Μπέρναρ Σω

Να προσθέσω και εγώ με τη σειρά μου τα βαθύτατα σπέκια και τους αναλογούντες αστερίες (να σκεφτούμε πιθανώς την κατάταξη σε ένα Best of, ένα Πάνθεον λημμάτων/ορισμών;).

Όπως πάντα εμπεριστατωμένος και αναλυτικότατος Gatz. Τα σέβη μου.

Ορισμός ξενοδοχείο μυριάδων αστέρων (μόνο δέκα γίνεται αλλά και τα υπόλοιπα τα αξίζεις!)

Ευχαριστώ σούμ (ευχαριστώ πολύ στα Αρβανίτικα)

Μια παρατήρηση, αν μου επιτρέπεται. Η εκδοχή ότι τα μελιτζανιά αναφέρονται στα εσώρουχα που φορούσαν οι πόρνες είναι μία από πολλές και δεν είμαι βέβαιος ότι αυτήν είχε κατά νου ο ποιητής εν προκειμένω. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι τα μελιτζανιά είναι τα πένθιμα σκούρα ρούχα - και με τη σημασία αυτή συναντούμε τη λέξη σε δυο παραδοσιακά τραγούδια, ένα που λέγεται «Μελιτζανιά» και στο «Κυρ Κωστάκη έλα κοντά» που έχει τραγουδήσει και ο Νταλάρας (περισσότερα στο stixoi.info). Ίσως να εύχεται ο ποιητής δηλαδή να μην ξαναπενθήσει η μάνα του. Αλλά, μελιτζανιά έλεγαν λόγω του χαρακτηριστικού τους χρώματος και τα ρούχα των φυλακισμένων, τη στολή της φυλακής, και με τη σημασία αυτή, νομίζω, χρησιμοποιείται η λέξη στο «Δεν ξανακάνω φυλακή». Ο συγκεκριμένος στίχος υπάρχει και ως «τα μελιτζανιά να μην τα βάλ-ω πια», το ρήμα σε πρώτο πρόσωπο, και έτσι βγάζει νόημα κατευθείαν - δεν ξανακάνω φυλακή, δεν ξαναφοράω τη στολή της φυλακής.

Όλα αυτά, βέβαια, δεν αφαιρούν τίποτε από την εμπεριστατωμένη ανάλυση του κυρίως λήμματος, της ντούγκλας.

Σε ευχαριστώ πολύ για τις διαφωτιστικότατες παρατηρήσεις.
Η εκδοχή της χρήσης των μελιτζανιών ως πένθιμων ρούχων φαντάζομαι πως θα πρέπει να συσχετίζεται κατά κάποιον τρόπο με τον πένθιμα χαρακτήρα του μοβ χρώματος(π.χ:μοβ κορδέλες στα στεφάνια)
Την άλλη εκδοχή την είχα βρεί κι εγώ σα δεύτερη εκδοχή με αυτή που αναφέρω, αλλά στα πλαίσια του φιλτραρίσματος της πληροφορίας δεν την ανέφερα γιατί α)δεν συσχετιζόταν (άμεσα τουλάχιστον) με τα...περί πορνείας της μητέρας, που διάβασα και β) αγνοούσα τη φράση:«τα μελιτζανιά να μην τα βάλ-ω πια».
Σε ευχαριστώ και πάλι τόσο για τη συμβολή σου για αυτά τα συμπληρωματικά ως προς το κυρίως λήμμα της ντούγκλας στοιχεία, όσο και για τα καλά σου λόγια για το κυρίως λήμμα.

Το νταγλαράς να έχει άραγε την ίδια ρίζα;

Οχι απ' ότι ξέρω. Η λέξη αυτή, προέρχεται από την τούρκικη λέξη dag (βουνό) και σημαίνει: ψηλός και άχαρος

Αα! Δεν το χώνεις τότενες;

Πάρτο αν θες

Σε όσα λέει το Πονηρόσκυλο, έχω να προσθέσω το εξής:

Είναι πιθανόν ο ποιητής να μην είχε κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό του. Ο «Καπετανάκης» είναι γραμμένος με τεχνοτροπία δημοτικού τραγουδιού. Δεν αποκλείεται μάλιστα να είναι και όντως δημοτικό - άσχετα από τα κρέντιτς. Αποτελείται από δύο δεκαπεντασύλλαβα δίστιχα:

α) [I]Δεν ξανακάνω φυλακή με τον Καπετανάκη,
τη δόλια τη μανούλα μου την πότισε φαρμάκι[/I].

β) Ξυπνώ και βλέπω σίδερα στη γη στερεωμένα,
... [ο δεύτερος στίχος κόπηκε για λόγους διάρκειας, το πιθανότερο].

Όλα τα υπόλοιπα δεν είναι κυρίως ειπείν στίχοι, είναι τσακίσματα. Τσάκισμα είναι ένα σύντομο ποιητικό κειμενάκι, από απλό «βρ' αμάν αμάν» μέχρι ένα δίστιχο, που παρεμβάλλεται ανάμεσα στο κυρίως ποιητικό κείμενο του τραγουδιού. Τα τσακίσματα εξυπηρετούν κυρίως τη μουσική, δηλαδή συμπληρώνουν τους στίχους έτσι ώστε να καλύπτουν ολόκληρη τη μελωδική φράση. Η νοηματική τους συνάφεια έρχεται σε δεύτερη μοίρα, και πολλές φορές δεν υπάρχει καν.

Σύντομα διστιχάκια όπως «τα μελιντζανιά / να μην τα βάλεις πια», «πάλι τα 'βαλες / πάλι μας μάρανες», «τα μιλήσαμε / τα συμφωνήσαμε», «δεν ξαναπερνώ / το έρημο στενό», «πάπια του γιαλού / μην αγαπάς αλλού» κλπ., χρησιμοποιούνται ως τσακίσματα σε πλήθος δημοτικά τραγούδια, όπως ο «Κυρ Κωστάκης» που αναφέρθηκε πιο πάνω, ή ως κυρίως στίχοι σε άλλα. Δεν ανήκουν όμως σε κάποιο συγκεκριμένο τραγούδι, είναι πασπαρτού.

Ο ποιητής, όταν λέει «δεν ξάνακάνω φυλακή... τα μιλήσαμε τα συμφωνήσαμε», μας επιτρέπει να εννοήσουμε, αν θέλουμε, ότι ο ήρωας τα συμφώνησε με τον Καπετανάκη να μην ξαναπάει φυλακή, ή ότι τα συμφώνησε με κάποιον άλλο να μην ξαναπάει φυλακή με τον Καπετανάκη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν επιβάλλει μια τέτοια ερμηνεία ως μοναδική. Μπορεί κάλλιστα να σημαίνει απλώς «Δεν ξαναπάω φυλακή με τον Καπετανάκη, τραλαλά τραλαλά». Αυτό γίνεται σαφέστερο από το άλλο σημείο όπου ξαναέχει το ίδιο τσάκισμα: Στο «Ξυπνώ και βλέπω σίδερα... τα μιλήσαμε τα συμφωνήσαμε», τι να μιλήσεις και τι να συμφωνήσεις;

Οι φράσεις «Που 'χει ντούγκλα το μουστάκι», «Αχ εσύ Καπετανάκη» και «Τα παιδάκια τα καημένα» είναι επίσης τσακίσματα. Εδώ όμως δεν είναι νοηματικώς ανεξάρτητα.

Το σημείο όπου λέει «Τη δόλια τη μανούλα μου την πότισες φαρμάκι / αχ εσύ Καπετανάκη» είναι εξευγενισμένη εκδοχή του «...ρουφιανιά Καπετανάκη». Εκεί όμως έχει παιχτεί το εξής: κανονικά ο στίχος λέει «πότισε», όχι «πότισες», για να στέκει συντακτικά το δίστιχο (αυτό που μένει αν αφαιρέσουμε τα τσακίσματα, βλ. πιο πάνω). Οπότε, ενώ ο αφηγητής μιλούσε για τον Καπετανάκη χωρίς να απευθύνεται σ' αυτόν άμεσα, ξαφνικά αγανακτισμένος αναφωνεί «Ρουφιανιά Καπετανάκη!». Όμως, καθώς το τραγούδι πέρασε μέσα από διάφορα χαλασμένα τηλέφωνα, κάποιος θεώρησε ότι αφού μιλάει στον Καπετανάκη και τον λέει ρουφιανιά, άρα και προηγουμένως σ' αυτόν μίλαγε, και του έλεγε «την πότισες». Δηλαδή, συνάπτει το στίχο «Τη δόλια τη μανούλα μου την πότισε[ς] φαρμάκι» με το τσάκισμα «Ρουφιανιά Καπετανάκη» σαν όλο αυτό να ήταν μία πρόταση, ενώ η σωστή σύναψη είναι να βάλεις τα δύο δεκαπεντασύλλαβα μαζί και τα τσακίσματα χώρια. Όταν, σε περαιτέρω επεξεργασία του κομματιού, το «ρουφιανιά» έγινε «αχ εσύ», το δεύτερο πρόσωπο πότισες έμοιαζε πλέον αναπόφευκτο.

Θα πει βέβαια κανείς ότι δεν υπάρχει σωστό και λάθος σ' ένα τραγούδι που μεταδίδεται προφορικά και που, ως γνήσιο προϊόν μιας ζώσας παράδοσης, συνεχώς εξελίσσεται. Και όμως δεν είναι έτσι. «Την πότισες» είναι λάθος. Αυτή τη διαδικασία ανάλυσης - ερμηνείας των τσακισμάτων, που χρειάστηκα τόσα λόγια για να την περιγράψω, ένας έμπειρος ακροατής δημοτικών τραγουδιών την κάνει αυτόματα και ασυνείδητα, και παρακολουθεί το νόημα των κυρίως στίχων όσο κι αν είναι φορτωμένοι με άπειρα τσακίσματα, διπλώματα, γυρίσματα, οργανικά ενδιάμεσα κλπ.. Θέλω να πω ότι δεν είναι φιλολογίστικη άποψη, είναι ανατομία της πραγματικής σκέψης του ακροατή. Αντίθετα όποιος δεν κατέχει αυτούς τους κώδικες μπερδεύεται, και δε φαντάζεται ότι ένας στίχος συνεχίζει όχι τον αμέσως προηγούμενο αλλά αυτόν που ακούστηκε ενάμιση λεπτό πιο πριν. Ο τραγουδιστής λοιπόν, οφείλει ανυπερθέτως είτε να είναι έμπειρος ακροατής, οπότε χωρίς να χρειάζεται να μάθει το τραγούδι απέξω αυτοσχεδιάζει ανακατεύοντας τα τσακίσματα και ό,τι και να βγάλει είναι πάντα σωστό, είτε, αλλιώς, να επαναλαμβάνει πιστά αυτό ακριβώς που άκουσε χωρίς να το αλλάζει, γιατί ιδού που το χαλάει.

Αν δε σας έπεισα ακόμη, ιδού άλλο ένα παράδειγμα:

[I]Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψιλή μου δεντρολιβανιά,
κι αρχή καλός μας χρόνος, εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος. Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός,
στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει[/I].

Αν δεν ξέρεις να το ακούσεις σωστά, το κάλαντο έχει ένα σωρό προβλήματα:
-πού κολλάει η δεντρολιβανιά;
-πού κολλάει η εκκλησία;
-τι διάολο είναι το θρόνος; Καλά ο θρόνος, αλλά το θρόνος;
-ο Χριστός είναι βέβαια άγιος, αλλά το «πνευματικός» δεν είναι λίγο άγαρμπη λέξη;
-να μας καλοκαρδίσει; Δηλαδή έτσι για να χαρούμε ήρθε στη γη, χωρίς άλλο σοβαρότερο σκοπό;

Τίποτε απ' όλα αυτά. Αφαιρούμε τα τσακίσματα και μας μένει ένα ωραιότατο, σαφές κείμενο σε στρωτό δεκαπεντασύλλαβο στίχο:

[I]Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος,
κι αρχή που βγήκε ο Χριστός στη γη να περπατήσει.[/I]

Αυτός ο Άλλος είν' ευεργέτης μου μεγάλος.

Σουπερ δώρο λήμμα-ορισμός!
Ζήτω!

deeply impressed... αυτή η δεντρολιβανιά, πάντα με προβλημάτιζε... άσε που έχει και «παραπομπές» πολύ ύποπτες... ;)

σοβαρη παραλειψη στο τραγουδι «δεν ξανακανω φυλακη με τον Καπετανακη» ο στιχος «τα χερια μου στον κελεπτσέ κι ο νους μου στην αγαπη»

Βρε τί ωραίο ορισμό είχες γράψει βρε γκατζ! Τί ωραία σχόλια γράψατε οι επόμενοι! Εμένα που με τσάντιζε η ανάλυση των ποιημάτων του Ζαχαρία Παπαντωνίου, που τους κατέστρεφε την μαγεία ένα πράμα, εμένα λοιπόν μου άρεσε πολύ. Άσε που το είχα ψηφίσει ήδη και είναι σαν να το διαβάζω πρώτη φορά. Ναι Μες, μήπως έχεις εγγονό;

Kαλές διακοπές σε όλους!

Καλές διακοπές φίλε... και φόρτισε τις μπαταρίες όσο μπορείς

βλ. και σχόλιο 40 εδώ.

Άλλο διαδεδομένο παράκουσμα του στίχου είναι και η κούκλα:

Σε μιά στιγμή χορέψαμε όλοι μαζί, κάνοντας φοβερές φιγούρες. Απο τα αφτιά μου ένιωθα να αναβλύζει μπίρα, έρρεε γενναιόδωρα και πότιζε τα όργανα, όπως οι άλλοι έφτυναν χιλιάρικα. Αναγνώρισα την Ιτιά, και τον Καπετανάκη που είχε κούκλα το μουστάκι, κι' όλα αυτά τα παιδάκια τα καημένα στη γή στερεωμένα.

(Χ. Βακαλόπουλος, «Οι πτυχιούχοι», 1984)

Για τα μελιτζανιά το σημερινό κείμενο του Ν. Σαραντάκου.

Τα τσακίσματα στα κάλαντα της πρωτοχρονιάς εξυπηρετούσαν διπλό σκοπό. Από τη μιά την ευφωνία , μετρική κλπ κλπ κι από την άλλη ήταν παινέματα προς την κυρά του σπιτιού («Ψηλή μου δεντρολιβανιά, εκκλησιά με τ΄άγιο θρόνος») να δώκει τίποτα παραπάνω στους καλανταριστές.

Ναι, σωστό.