και τα ρέστα παγωτά

Έκφραση που χρησιμοποιείτο πολύ στην ένδοξη εϊτίλα, και γι' αυτό πολλοί από εμάς την χρησιμοποιούν με νοσταλγική γλυκάδα.

Ως προς την προέλευσή της, έχει σημασία ένα παιδικό παιχνίδι που περιγράφεται εδώ, εδώ και εδώ. Επαναλαμβάνω: το παιχνίδι ονομαζόταν βασιλιάς και μετά από κλήρωση ένα παιδί έκανε τον βασιλιά και τα άλλα έπρεπε να παραστήσουν το καθένα ένα επάγγελμα για το οποίο συνεννοούνταν μεταξύ τους κρυφά από τον βασιλιά. Τότε πήγαιναν στον βασιλιά και ακολουθούσε ο διάλογος:

Παιδιά: - Καλημέρα, βασιλιά
με τα δώδεκα σπαθιά. Τι δουλειά;
Βασιλιάς: - Τεμπελιά!
Παιδιά: - Και τα ρέστα;
Βασιλιάς: - Παγωτά.
Παιδιά: - Είπε η γιαγιά να σου κάνω μια δουλειά.
Βασιλιάς: Τι δουλειά;

Τότε τα παιδιά παρίσταναν με παντομίμα το επάγγελμά τους. Αν ο βασιλιάς καταλάβαινε το επάγγελμα, το φώναζε δυνατά και μετά έτρεχε να πιάσει το εν λόγω παιδί, αλλιώς έμενε βασιλιάς (άσχετο: θυμίζει τους αφρικανούς βασιλείς που περιγράφει ο René Girard, όπου ο βασιλιάς είναι το αποδιοπομπαίο θύμα που λύνει τα αινίγματα, όπως ο Οιδίπους).

Υπάρχει και μια παραλλαγή, όπου οι στίχοι πήγαιναν:
- Πώς σε λένε;
- (Λ.χ.) Κατερίνα.
- Πού δουλεύεις;
- (Λ.χ.) Στην Αθήνα.
- Πόσα παίρνεις;
- Εκατό.
- Και τα ρέστα;
- Παγωτό!

Ωστόσο, δεν αποκλείεται η έκφραση να προϋπήρχε του παιδικού παιχνιδιού. Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να μεταφερθούμε στα ένδοξα εκείνα χρόνια, όπου τα παγωτά υπήρχαν μεν, πλην ήταν πολύ απλά και αρκετά φτηνά. Δεν είχαν βγει οι διάφορες νιρβανιές, τα χάγκεντατζ και οι άλλες πολυτελείς κραιπάλες με την μπόλικη σαβούρα που τρώμε σήμερα. Μπορούμε, επομένως, δίκην πλατωνικού αιτιολογικού μύθου, να φανταστούμε μια παρέα με κάποια ζευγαράκια να κάθεται νωχελικά και ψιλοαλληλοχαμουρευόμενη και, αισθανόμενη κάποια στιγμή πείνα, να πρέπει να παραγγείλουν σε κάποιον, στον μικρότερο και πιο υποτακτικό της παρέας να φέρει τα αναγκαία. Θα αρχίσουν να λένε τα κλασικά, λ.χ. σουβλάκια, μακαρονάδες, πίτσες, μπύρες, και στο τέλος αφού θα έχουν ειπωθεί τα ων ουκ άνευ θα του πούνε «και άμα σου μείνουν ρέστα, φέρε και παγωτά». Τα παγωτά, δηλαδή, δεν είναι το αναπόσπαστο. Πρώτα σκεφτόμαστε το κυρίως πιάτο και μετά, αν μείνουν λεφτά, σκεφτόμαστε και το παγωτό που, άμα το ξεχάσουμε ή δεν φτάσουν τα χρήματα, δεν χάθηκε κι ο κόσμος, το πολύ πολύ να τον ξαναστείλουμε. Προϋποτίθεται πάντα ότι τα παγωτά είναι φτηνά, μπορούμε να τα προμηθευθούμε εν αφθονίαι, και για αυτό τα υποτιμάμε κιόλας, τ. σιγά τι έγινε, θα τα βρούμε με τα παγωτά μετά. Σε μια τέτοια λογική πρέπει να είναι και το παιδικό τραγουδάκι για τα ρέστα από την δουλειά.

Ως προς την χρήση, τώρα, παίζουν κυρίως δύο περιπτώσεις αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους:

1. Λέω κάτι πάρα πολύ σημαντικό με το οποίο κλείνω ένα θέμα, και ό,τι άλλο ειπωθεί μετά θα είναι πολύ ευτελές, καθώς έχει ήδη τεθεί η πεμπτουσία του. Για να πάμε στον αιτιολογικό μύθο μας, είναι σαν να έχω παραγγείλει την μπολονέζ με την παρμεζάνα και με χύσ' τα μέσα και μετά τα ρέστα να μην τα διεκδικώ πίσω αλλά να τα παραχωρώ για ένα μηδαμινό οικονομικώς παγωτό της εποχής. Το ψυχολογικό αίσθημα εν προκειμένω είναι ότι έχω μόλις καταγάγει θρίαμβο και έχω την μεγαλοψυχία του ανώτερου νικητή, οπότε δεν διεκδικώ ρέστα αλλά τα παραχωρώ για ένα άχρηστο πλην αναγκαίο κατά Derrida συμπλήρωμα.

Η έκφραση είναι, λοιπόν, παρόμοια με την όλα τα άλλα είναι απλές οδοντόκρεμες, τάδε και μετά το χάος, κ.τ.λ. με την διαφορά ότι εδώ έχουμε ένα δεριδιανό συμπλήρωμα, δηλαδή το παγωτό είναι αυτό που παραδόξως καλείται να συμπληρώσει το ήδη υπερτέλειο, εντέλει και να το αποδομήσει, καθώς άμα ήταν τέλειο, γιατί χρειαζόταν συμπλήρωμα; (εξόχως δεριδιανό είναι και το παιδικό τραγουδάκι που βάζει τα παγωτά ως ρέστα των χρημάτων που βγαίνουν από την τεμπελιά!). (Βλέπε παραδείγματα 1).

1. Αρκετά διαφορετικά, το λέμε όταν πρόκειται να απαριθμήσουμε μια σειρά από τετριμμένα, αυτονόητα και γνωστά σε όλους μας πράγματα, στο τέλος της οποίας σειράς θα τοποθετηθεί το πλέον τετριμμένο για να την κλείσει. Το και τα ρέστα παγωτά λέγεται τότε για λόγους οικονομίας, ώστε να μην χρειαστεί να απαριθμήσουμε το σύνολο των αυτονοήτων, λέμε συνήθως τα δυο πρώτα αυτονόητα, το πολύ τρία, και μετά λέμε την έκφραση για να καταλάβει ο συνομιλητής ότι και τα άλλα είναι εξίσου τετριμμένα. Όπως στα μαθηματικά λέμε το στη νιοστή ένα πράμα. Έχει δηλαδή ευρύτατη χρήση αντί του και τα λοιπά, όπως οι εκφράσειςκαι άλλες / λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις, και ταλιμπάν, με την λεπτή ιδιαιτερότητα ότι υπονοούμε ότι μεσολαβεί μια σειρά από γνωστές σε όλους αυτονόητες οντότητες, μεταξύ των οποίων η κατακαυλίδα είναι η πλέον αυτονόητη.

Για να πάμε στον αιτιολογικό μύθο, είναι σαν μια παρέα που έχει ειδωθεί και φάει χίλιες φορές μαζί μέσα σε μια γενική βαρεμάρα, ρούχλα να αναρωτηθεί τι θα πάρουμε, νταξ, το σουβλάκι με διπλή πίτα του Μητσάρα, το παιδικό της Χαράς, το φραπέ του Νίκου, νταξ μην τα πολυλογούμε αφού τα ξέρουμε, και τα ρέστα παγωτά (παραλείψαμε και πέντε άτομα ως ευκόλως εννοούμενα).

Μερικές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες: λέγεται πολύ συχνά η έκφραση με τετριμμένες αφηρημένες έννοιες. Λ.χ.:

Μου είπε το μεναγκό ότι άλλα περίμενε από μια σχέση, τρυφερότητα, κατανόηση, και τα ρέστα παγωτά.

- Πώς ήταν η ομιλία του Φιλελευθερόπουλου; - Νταξ, ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα, και τα ρέστα παγωτά. - Πήγες στην ομιλία της Judith Butler; - Ναι, μωρέ, ξέρεις, επισφάλεια, ενδεχομενικότητα, celebrating & undermining και τα ρέστα παγωτά.

Κυρίως, χρησιμοποιείται όταν παραθέτουμε ένα τσιτάτο, που είναι τόσο βαρύγδουπο, ώστε να χρήζει δικαιολόγησης η παρεμβολή του στον λόγο μας, αλλά και τόσο τετριμμένο ώστε να μην καμαρώνουμε που το είπαμε, λ.χ. από το σάη μας: εδώ, όμοιος ομοίω αεί πελάζει, και τα ρέστα παγωτά, εκεί, μηδένα προ του τέλους μακάριζε, και τα ρέστα παγωτά. (Βλέπε παραδείγματα 2).

1. Μία τρίτη λιγότερο συχνή, αλλά πιο επίκαιρη, περίπτωση: όταν κάτι είναι κραυγαλέα ακριβό, τότε, ειρωνικώς, πλειοδοτούμε και δίνουμε ακόμη παραπάνω από το παράλογο ποσό, για να πάρει ο εκμεταλλευτής μας και παγωτά με τα ρέστα. (Βλ. παράδειγμα 3).

Εκφέρεται και ως παγωτό, αν εννοείται το ανκάουνταμπλ οικογενειακό παγωτό.

Λήμμα και ορισμός ύστερα από εκτενή συζήτηση με Jeanoir.