Χαρακτηριστική έκφραση της Κύθνου, που σημαίνει πως κάποιος έχει μπει για τα καλά στην εφηβεία. Είναι σαφής ο σεξουαλικός υπαινιγμός. Η έκφραση ήταν σε χρήση τις παλιότερες εποχές. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται πια (έχω χρόνια να την ακούσω) μιας κι η νεολαία του νησιού "ενηλικιώνεται" πολύ πιο γρήγορα από τις παλιότερες γενιές.
Ρε συ, ούλη την ώρα στο καθρέφτη σε βλέπω και τη κολώνια που σού' φερα από την Αθήνα την κοντεύεις. Μου φαίνεται πως μπήκε ο πεντικός στη μάνικα.
...εχεις ξενυχτησει με τους αλλους,τρεχετε τις κοπελιες εχει αρχισει να περπατει ο πεντικος στη μανικα... από εδώ
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μετατροπή του όμικρον σε έψιλον στη λέξη ποντικός => πεντικός. Τί λένε οι ειδικοί επ' αυτού;
Μιας κι αναφερθήκαμε στα όχι και τόσο συμπαθή τρωκτικά ας αναφέρουμε μερικές ακόμα εκφράσεις με πεντικούς:
-Ψωμί πατείς!
Πεντικό μασείς!
Τυπική ανταλλαγή (ομοιοκατάληκτων) φράσεων που οδηγεί σε γείωση, αυτού που ξεκίνησε το διάλογο. Εν τούτοις ο "γειωμένος" έχει πετύχει να βάλει τον άλλον να πει τη "απαγορευμένη" λέξη πεντικός την ημέρα που δεν πρέπει: Την πρώτη του Φλεβάρη, ανήμερα του αγίου Τρύφωνα. Σύμφωνα με κάποια λαϊκή δοξασία-πρόληψη του νησιού, όποιος πει αυτή τη λέξη τη συγκεκριμένη ημέρα θα υποστεί την καθόλου ευπρόσδεκτη επίσκεψη των τρωκτικών στο σπίτι, στην αποθήκη, στη σοδειά του ή όπου αλλού έχει φυλαγμένα τρόφιμα. Αυτή η δοξασία πρέπει να έχει παλιές ρίζες και να σχετίζεται με αντίστοιχες προλήψεις για την Πρωτοχρονιά, αν και προσωπικά δεν γνωρίζω κάποιο ημερολόγιο, που ν' αρχίζει την Πρώτη του Φλεβάρη. Όσον αφορά στη μή αναφορά και/ή στη μετονομασία επιβλαβών ζώων, ασθενειών κλπ. υπάρχουν πολλά παραδείγματα από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας όπως: Εύξεινος Πόντος, Ευλογιά, Cavo d' Oro, παλιοαρρώστια (καρκίνος) κλπ. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλά μέρη δεν λένε τη λέξη "ποντίκι" όλο το χρόνο και τα αποκαλούν "κουφά".
... Οξω ψύλλοι πεντικοί, πάρτε όρη και βουνί...
... Όπως λουλουδίζει ο σταυρός να λουλουδίζουνε τα ορνίθια σας.
Απόσπασμα από ένα είδος καλάντων (νομίζω πως αλλού λέγονται χελιδονίσματα) και ευχές που λέγονται την Κυριακή της Ορθοδοξίας. Στην Κύθνο υπήρχε ( και σε κάποιο βαθμό διατηρείται) το έθιμο οι νεοι,την ημέρα αυτή, να φτιάχνουν ένα καλαμένιο σταυρό στολισμένο με λουλούδια και να επισκέπτονται τα σπίτια των κοριτσιών που έκαναν μαζί Κούλουμα, όπου λένε αυτά τα "κάλαντα". Εκεί τους φιλεύουν με αυγά. Αυτά τ'αυγά είναι ο "μεζές" για το φαγοπότι που ακολουθεί και το απαραίτητο γλέντι. Για το λόγο αυτό η Κυρική της ορθοδοξίας λέγεται και "Αυγουλού".
18 σχόλια
soulto
+5
dryhammer
Πρώτη Μάρτη στη Χίο χτυπουσανε μικρά μπρούντζινα γδάκια και τραγουδούσαν "όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα Μάρτης και Λαμπρή" (αλλα η πρώτη Μάρτη ήταν κάποτε Πρωτοχρονιά)
άλλο που μού λεγε η γιαγιά μου η πρόσφυγια οτι είδανε 20άρη με μακρύ παντελόνι και λέγανε " Μικροπονηρέματα" και καλά οτι πονήρεψε κιόλας (μικρός ών)
σφυρίζων
Ωραίος!~
soulto
@dryhammer "[...] είδανε 20άρη με μακρύ παντελόνι και λέγανε " Μικροπονηρέματα" και καλά οτι πονήρεψε κιόλας (μικρός ών)". Αρχιδομούστακος, 'λαδή.
donmhtsos
@ dryhammer. Τελικά όλα αυτά ήτανε κατάλοιπα από παλιές (καμμιά φορά πανάρχαιες) τελετουργίες, που είχαν επιβιώσει και ενσωματώθηκαν (μέσα από τα έθιμα) στη νεώτερη θρησκεία.
dryhammer
Μα άν τα ψάξεις τα πιό πολλά έθιμα, μάνι-μάνι ο φανός του Αη Γιαννιού σε δυό βδομάδες, είναι παγανιστικές τελετές εκχριστιανισμένες, οι πιό πολλοί άγιοι αντικαταστήσανε θεότητες (διαφόρων βαθμίδων) κι οι μεγάλες ακόμα γιορτές είναι μετονομασία άλλων παλιότερων αντίστοιχων. Άμα τα πιάσεις ένα ένα, θέμε άλλο ένα σάη ν' ασχολείται μόνο μ΄αυτά...
donmhtsos
Εμείς αυτόν τον αϊ-Γιάννη τον λέμε 'Πορνιαστή, επειδή γιορτάζει όταν (α)πορνιάζουν, δηλ. βγάζουν τον ορνό απ' τις συκιές.
dryhammer
Τους ορνούς τους λέμε ερινούς και το έβαλα ερινό για ενέργεια της οποίας τα αποτελέσματα θα φανούν (σχετικά) μακροπρόθεσμα. Τους κάνουμε και γλυκό του κουταλιού (το γνωστό συκαλάκι)
donmhtsos
Από παιδί θυμάμαι τα πανέμορφα χιώτικα γλυκά του κουταλιού ("Κουφοπαντελή" άν θυμάμαι καλά), που αγοράζαμε σε μαγαζιά του Πειραιά, όταν ταξιδεύαμε προς ή από την Κύθνο. Επίσης συριανά λουκούμια και χαλβαδόπιτες "Λειβαδάρα". Ήταν πεντανόστιμα κι οι λίγες φορές που τα γευόμαστε, τά'καναν ακόμα πιό γλυκά!
dryhammer
Ό,τι δεν γίνεται γλυκό, γίνεται τουρσί με εξαίρεση αυτά που γίνονται καί γλυκό καί τουρσί (πχ μελιτζανάκια)
dryhammer
Και για να ξανάρθουμε στους πέντικες (ή και πεντικούς) δυό χωριάτικά χιώτικα:
Από την Καλαμωτή (κεφαλοχώρι στη Ν. Χίο)
"Ο σέντες-μέντες πέρασε/ κι είδεν το ροί και γέλασε./ Ποδαρέντι έν χωρέντι/ μουσουδέντι έν χωρέντι/ βάζει ουρέντι και χωρέντι/ και γυρίζει κι αγλειφέντι" Για τον ποντικό που βάζει την ουρά στο ροί και τρώει λάδι.
Κι απο την ΒΔ Χίο (ίσως Βολισσό) η παραίνεση της γιαγιάς στα εγγόνια της: "Φάτενε βρε κουκάκια πού 'ναι σαν των ποντικώνε τους εμυαλούς"
donmhtsos
Σχετικά με την αλλαγή του "ο" σε "ε" στους "πεντικούς". Αυτά τα δυό (βραχέα) φωνήεντα κάνουν "αλλαξοκωλιές" και σ'αλλες λέξεις. Μόλις θυμήθηκα το "πορπατώ", που γίνεται το ανάποδο. Όσοι μπορούν να μας διαφωτίσουν είναι ευπρόσδεκτοι.
dryhammer
Το συνηθέστερο είναι το έξω που γίνεται όξω νομίζω δε οτι πιό συχνά το ε(ψιλό) γίνεται ο(μικρό) παρά τ' ανάποδα.
barbarosa
Το φωνολογικό φαινόμενο που λαμβάνει χώρα εδώ είναι η ανομοίωση φωνηέντων σε μη αλλεπάλληλες συλλαβές. Η φωνηεντική αρμονία της λέξης που προκύπτει από τη διαδοχή των φωνηέντων "ο" και "ι" (ο-ι-ο), σε αυτήν την περίπτωση κάνει τη λέξη να έχει ακίνδυνο και ομαλό άκουσμα κάτι που εδώ δεν είναι ζητούμενο καθώς αναφέρεται σε κάτι επικίνδυνο που κινείται στα όρια του ταμπού η κατονομασία του, εφόσον απειλεί με την παρουσία του το βιος του αγρότη και του ανθρώπου της επαρχίας που με μεγάλο κάματο απέκτησε. Έτσι αυτό που συνοδεύεται με την παρουσία του (καταστροφή σπαρτών, σπιτιών, αποθηκών και γενικώς ο, τι εύκαιρου φαγώσιμου βρεθεί μπροστά) δεν κατονομαζεται ώστε να μην προκαλείται η εμφάνισή του και η αναφορά του, ακουστεί από τους ουρανούς (ειδικά όταν είναι ανοιχτοί) θεωρηθεί επίκλησή του! (κούφια η ώρα που τ' ακούει). Γι' αυτήν την "κούφια" την ώρα, πρέπει να γίνει κουφό το όνομα. Συχνά στην ανομοίωση φωνηέντων, εναλλάσσονται τα "ε" με τα "ο", αν και αυτό είναι πιο σύνηθες, απ' ότι ένα "ο" να εναλλασσεται με "ε". Υπάρχει στην Κρήτη η λέξη "τρέζα" που είναι ο ανομοιομένος τύπος της "τρώζας", που είναι η κουζουλάγρα(η κατάσταση τρέλας, η πράξη τρέλας είναι η κουζουλάδα) και το ρήμα "τρωζαίνω" που είναι το "κουζουλαίνω", τρελαίνω. Εικάζω κι όλα ότι το "τρωζαίνω" μπορεί να είναι φωνολογικά ετεροιωμένος τύπος από το "τρελαίνω".
Κι όσο για το υπονοούμενο το ευκωλος εννοουμενο της φράσης, δεν είναι τυχαίο που είναι "πεντικός" κι όι κιανένα άλλο μικρό, όπως ο κάτης, ο όφις κουλουπού, αφού ο πεντικός (μυς στα αρχαία) είναι ο προστάτης που ανυψώνει το σύστημα σε γερανοφόρο, δηλώνοντας τις πρωτόλειες στυτικές διεργασίες του απρόβλεπτου αυτού οργάνου!
barbarosa
Είναι κι ένα χωριό κοντά σ' αυτό του πατέρα μου που λέγεται "Κατεχώρι" και έτσι το γράφει η πινακίδα (δυστυχώς δεν έχω φωτογραφία, αλλά και να είχα θα-ν ήτονε τίγκα στα μπαλοτίδια, η ταμπέλα όι η φωτο). Εδώ πρόκειται για ανομοιωση σε επαλληλες συλλαβες διότι η συνηχηση των δυο "ω" (Κατωχώρι) φαίνεται πως ενοχλούσε και για τάσεις διαφοροποίησης από άλλα χωριά με το ίδιο όνομα ώστε να μην μπερδεύεται κιανείς...
barbarosa
Μικρό=μιαρό, ο δαίμων του τυπογραφειου κορρέκτορας!
donmhtsos
@barbarosa. Ευχαριστώ για τις καινούργιες γνώσεις. Το καλό είναι που διδάσκομαι, το κακό που γηράσκω.
barbarosa
Ναι, μα η γνώση μετριέται όι με δράμια, αλλά με οκάδες... Δε γηράσκεις, απλά γίνεσαι κάμποσα κιλά γνωστικότερος κι ενημερωμένος, έτσι να λες! Η ηλικία και η γνώση είναι ανάλογα ποσά και τα παντέρμα πάνε πάντα ρπος τα πάνω! Ε, αφού πάει το πρώτο, ας ακολουθήσει μπάρεμου και το δεύτερο... Αλλιώς δεν είναι για καλό να μείνει το δεύτερο στάσιμο... Τί να γίνει; Ζωή είναι, θα περάσει. Ας περάσει έτσι.