συνωστισμός

Αλλιώς η σφαγή ή η εθνοκάθαρση.

Ο όρος έλαβε μεγάλη δημοσιότητα ύστερα από την συγγραφή σχολικού εγχειριδίου για την ΣΤ' τάξη Δημοτικού, όπου η Μικρασιατική Καταστροφή περιγραφόταν με όρους «συνωστισμού» του ελληνικού μικρασιατικού πληθυσμού στο λιμάνι της Σμύρνης, (αντί να γίνει λόγος για «σφαγή» ή κάτι παρόμοιο).

Το βιβλίο, αλλά και η απόφαση της κυβέρνησης να το αποσύρει υπήρξαν σημεία αντιλεγόμενα. Οι υπέρμαχοι του βιβλίου εξήραν τις πρωτοποριακές παιδαγωγικές μεθόδους του βιβλίου, και πως η συγκεκριμένη περιγραφή της Μικρασιατικής καταστροφής ως «συνωστισμού» αποτελεί έλασσον ζήτημα σε ένα έργο που γράφτηκε στην προοπτική να μην τονίζονται πλέον αυτά που χωρίζουν τους λαούς, αλλά αυτά που τους ενώνουν. Απ' την άλλη, κατήγοροι του βιβλίου θεώρησαν ότι γίνεται αποσιώπηση ή γαργάρα σημαντικών ιστορικών γεγονότων, και παρατήρησαν ειρωνικά ότι ο όρος «συνωστισμός» ήταν σαν να εννοείται ότι οι Έλληνες ήταν οιονεί τουρίστες στις μικρασιατικές παραλίες επί τρεις χιλιετίες, κι όταν έληξε η τρισχιλιετής περίοδος του τουρισμού, συνωστίσθηκαν όλοι στο λιμάνι για να γυρίσουν σπίτι τους, κατά την συνήθεια του Έλληνα να τα κάνει όλα τελευταία στιγμή, σχηματίζοντας ουρές.

Ανεξάρτητα από την ατομική άποψη που μπορεί να έχει ο καθένας για την πρωτοποριακότητα ή εγκληματικότητα του βιβλίου, και για τον συντηρητισμό ή κοινή λογική της κυβέρνησης που το απέσυρε, νομίζω ότι ο όρος «συνωστισμός» παρουσιάζει σλανγκικό ενδιαφέρον, καθώς έχει καθιερωθεί πλέον ως ειρωνικός ευφημισμός για την σφαγή και την εθνοκάθαρση, όπως αντίστοιχα η αυτοκτόνηση για την προσεκτικά οργανωμένη δολοφονία, ώστε να φαίνεται αυτοκτονία, ο εξοστρακισμός για την δολοφονία εν ψυχρώ που συγκαλύπτεται μετά με καθεστωτικά τερτίπια, και η «παράπλευρη απώλεια» για τον κατεξοχήν στόχο που δήθεν χτυπάει κάποιος κατά λάθος.