Το ελληνικό άλφα, το γράμμα α σε αντιδιαστολή προς το λατινικό a, όπως μας μαθαίνουν οι δασκάλες μας να το γράφουμε στο δημοτικό. Ακούγεται σε συμφραζόμενα τυπογραφίας, γραφολογίας και μαθηματικών.
Να σχολιάσω ως παθός την τελευταία περίπτωση, που είναι και αξιόλογη. Στη διδασκαλία των μαθηματικών στην ελλάδα, ξεκινώντας ήδη από τη μέση εκπαίδευση –όπου τα περισσότερα γράμματα που χρησιμοποιούνται για σύμβολα είναι όντως ελληνικά– αλλά και συνεχίζοντας μέσα στο πανεπιστήμιο –όπου η κατάσταση αλλάζει ριζικά–, η πρακτική θέλει τα λατινικά γράμματα να εξελληνίζονται, δηλαδή να διαβάζονται σαν να επρόκειτο για τα αντίστοιχα ελληνικά. Έτσι, η εξίσωση y=ax+b διαβάζεται συνήθως «ψ=αχ+β», δηλαδή «ψι ίσον άλφα χι συν βήτα» και όχι ας πούμε «γουάι ίσον έι εξ συν μπι» ή «ιγκρέκ ίσον α ιξ συν μπε» ή «ούπσιλον ίσον α εξ συν μπε» και λοιπά –μάλιστα, το να τα διαβάσεις ξενικά είναι συχνά ό,τι πρέπει λόγος για καζούρα.
Η παράδοση αυτή λειτουργεί ικανοποιητικά μέχρι ένα σημείο, αλλά με το που ο φοιτητής θα παραμυθιαστεί αρκετά από τα μαθηματικά ώστε να πιστέψει ότι είναι τελικά και γαμώ τις ιδέες να κυνηγήσει μεταπτυχιακά, αρχίζει να παρουσιάζει προβλήματα. Γιατί αργά ή γρήγορα θα κληθεί να καταλάβει ας πούμε την εξίσωση β=aα+b. Και άντε καλά να την διαβάσει τυπωμένη· άμα την διαβάσει γραμμένη στον πίνακα;...
Από τα ψιλά γράμματα των μαθηματικών σπουδών αυτή η εξοικείωση με διαφορές του τύπου άλφα-α (a-α), χι-εξ (χ-x), ψι-γουάι (ψ-y), ύψιλον-βε (υ-v) και τέτοια. Παίρνει θα 'λεγα τουλάχιστον κάνα χρόνο ώσπου να πειστεί κανείς (ειδικά αν είναι κοριτσάκι...) ότι τουλάχιστον όταν γράφει μαθηματικά, θα πρέπει να παρατήσει τις γαμάτες του, ψαρωτικές καλλιγραφικές ιδιοτροπίες και να μάθει απ' την αρχή να γράφει το ελληνικό αλφάβητο ελληνικά και το λατινικό λατινικά –κάτι που ισχύει βέβαια και για τους αλλοδαπούς και την πολύ συνηθισμένη πρακτική τους να γράφουνε κυρτά. Φίλη μου ελληνίδα, διδάσκοντας πιθανότητες σε γερμανάκια, έφαγε βρίσιμο από τους φοιτητές γιατί έγραφε το πι χωρίς τα τσουνάκια: «Συγνώμη κυρία, τι σύμβολο είν' αυτό εκεί;» «Ποιο;...» «Να, εκείνο εκειπέρα». «...Ε, ελληνικό πι». «Μα δέν είναι έτσι το ελληνικό το πι!»(!...) Φανταστείτε να τους το 'γραφε και ϖ τι θα γινόταν...
Γιατί στα μαθηματικά, επιβάλλεται να είναι κανείς σαφής. Βέβαια.
Γ. ΜΑΚΡΗΣ: Εγώ θα σας κάνω δέκα άλφα ψαράκια δικά μου συνεχόμενα χωρίς να σκέφτομαι καθόλου και θα δείτε το ένα με το άλλο δεν είναι ακριβώς πανομοιότυπα.
Ι. ΜΥΛΩΝΑΣ: Τότε πως βρίσκετε ομοιότητα μεταξύ του Τζωρτζάτου...
Γ. ΜΑΚΡΗΣ: Αυτό είναι η δουλειά [μου] κύριε, να μπορώ να τα βρίσκω.
[...]
Ι. ΜΥΛΩΝΑΣ: Δηλαδή κύριε μάρτυς αναγνωρίζετε κι εσείς ότι στο συγκεκριμένο παράδειγμα που επικαλούμαι δεν είναι ίδια τα γράμματα;
Γ. ΜΑΚΡΗΣ: Όχι δεν το αναγνωρίζω. Τα γράμματα είναι ίδια, άλφα ψαράκι έχουμε και στη μία και στην άλλη και η σύνδεση, η τάση να συνδέει το άλφα με το σίγμα είναι ίδια και στη μία και στην άλλη.
απ' τα πρακτικά της δίκης της Δεκαεφτά Νοέμβρη, εδώ
— Τί γράφει ρ' ο παπάρας πάλι εκειπέρα;...
— Πού ρε;
— Αριστερός πίνακας, τρίτη σειρά: «άλφα επί άλφα ίσον» και τα λοιπά.
— Ποιό άλφα λές, το κεφαλαίο;
— Όχι ρε τρόμπα, τρίτη σειρά λέμε!
— Α ναί ναί... Έ τί;
— Ε γιατί δε γράφει «άλφα τετράγωνο», πλάκα μας κάνει;
— ...
— ...
— Έλα ρε κατάλαβα. Είναι «άλφα επι άλφα ψαράκι».
— Τι έγινε λέει;...
— Είναι «άλφα», πώς το λένε, «έι», άλφα αγγλικό, «επί άλφα ελληνικό».
— Καλά ρε πούστη, χάθηκαν τα γράμματα τον καραγκιόζη μου μέσα;...
— Σκάσε και γράφε τώρα γιατί τα σβήνει.
— Να πά' να γαμηθεί... Άκου «ψαράκι»...
— Πού πάς ρε μαλάκα;
— Για καφέ, δέν έχω όρεξη για ψάρεμα μεσημεριάτικα. Γράφ' τα εσύ και τα βγάζω φωτοτυπίες.
