Ορισμοί με ετικέτες (49)
Εμφανίζονται 1-10 από 49

Θρυλική ρήση του Θανάση Βέγγου ως πράκτωρ Θου-Βου. Γενικά είναι μια σλανγκ χαριτωμενιά για να πεις «Απαράδεκτο!», αλλά προσβάλλοντας λιγότερο τον άλλο, αφού τον αναβιβάζεις ταυτοχρόνως σε πράκτορα.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αυτοαναφορικώς, για απαράδεκτες παραλείψεις των σλανγκιστών, δεδομένου του πόσο ψηλά έχουν θέσει τον πήχυ. Εννοείται ότι οι σλανγκιστές πρακτορεύουν την προώθηση της σλανγκ στην ελληνική κοινωνία.

Πηγή: Sasa.

1. Απάντηση σε χιλιοειπωμένα πράγματα που στην πραγματικότητα δεν έχουν βάση. Επιχειρήματα που δεν δύνανται να σταθούν σε κοινή λογική.

2. Απάντηση σε ενδεχόμενη απειλή.

Ειρωνική απάντηση σε ερωτήσεις όπως: «τι (θα) κάνεις;» «έχεις δουλειά;»

Το λέμε όταν θέλουμε να κόψουμε το βήχα σε κάποιον, να μας αφήσει ήσυχους, να δώσουμε να καταλάβει ότι δεν έχουμε όρεξη για κουβέντα.

Εναλλακτικά, μπορούμε να το πούμε πειραχτικά, χαριτολογώντας.

Η φράση μάλλον είναι αρκετά παλιά, αφού αφήνει να εννοηθεί ότι οι γκαβοί ωσάν κοπάδι θα πρέπει να βγουν (και να καθοδηγηθούν) σε έναν υπαίθριο χώρο για να κάνουν την ανάγκη τους, οπότε και μάλλον υποθέτουμε ότι δεν υπάρχει αποχωρητήριο, πόσο μάλλον τουαλέτα.

Ίσως η μοναδική μη τετριμμένη απάντηση στην απελπιστικά τετριμμένη ερώτηση «τι κάνεις», ή κάποια παρόμοια. Δείχνει ενόχληση σε ακραίο βαθμό, και απέχθεια προς τον ερωτώντα, εκτός και χρησιμοποιείται δίκην αστεϊσμού.

Παρά τις πολυετείς έρευνες, δεν έχει βρεθεί αντίδοτο, ανταπάντηση ή α-ντά-ντιρλάντ-α-ντά.

Παραπέμπω στο μεγάλο κάτω για το παράδειγμα έτερης ατάκας που επί μακρόν είχα παραξηγήσει. Για πολύ καιρό αντιλαμβανόμουν τον περίεργο όχι ως τον περίεργο-ρωτάω να μάθω (γαλλ. curieux), αλλά τον περίεργο τύπου «είναι περίεργος αυτός ο τύπος» (γαλλ. bizarre). Μήπως τελικά είμαι ηλίθιος;; Όχι, απλά παράλογος.

Είναι πολλές οι λέξεις και οι εκφράσεις που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι έλληνες σε συνομιλίες, όταν θεωρούν τα λεγόμενα των συζητητών γελοία, εσφαλμένα, βαρετά, ανεπίκαιρα, ή ακόμη εριστικά και προσβλητικά, και τελοσπάντων, άξια γείωσης εδώ και τώρα. Αυτή η γείωση μπορεί να γίνει με δύο βασικούς τρόπους: (α) αντρίκεια και στα ίσια, σε φάση «σόρι κιόλας, αλλα δέν έχω όρεξη ν' ακούω τις παπαριές σου και θα το εκτιμούσα αν το βούλωνες», ή (β) μάγκικα και έμμεσα (σ.ς. τώρα καταλαβαίνω γιατί θα μπορούσε, όπως έχει ειπωθεί, ο Πετρόπουλος να αποκάλεσε την αργκό «γλώσσα των φλώρων»). Εδώ θα πιάσουμε τη δεύτερη κατηγορία, μιά και η πρώτη δέν χρειάζεται ανάλυση, είναι αυτό που είναι.

Τις μάγκικες αυτές ατάκες, που μπορούμε να τις πούμε ακυρωτικές, απαξιωτικές, αποστομωτικές, αφοπλιστικές, καπελωτικές, ξενερωτικές και αλλιώς ίσως, εδωπέρα θα τις λέω για συντομία γειώσεις.

Οι γειώσεις μπορούν να είναι απλές δηλώσεις, εμβόλιμες στη συζήτηση με μορφή σχολίου, ή συνηθέστερα ευθείες απαντήσεις σε ερώτημα που έχει τεθεί –πράγμα φυσιολογικό, μια και σε τέτοιες περιπτώσεις συνήθως βαριέται κανείς να γειώνει τον κάθε πρήχτη, εκτός κι' αν ο άλλος του απευθύνει σαφώς το λόγο. Απώτερος στόχος κάθε γείωσης είναι η άμεση λήξη της συζήτησης ή απλά η γελοιοποίηση του συζητητή, ενώ πολλές φορές μπορεί να λέγεται και πειραχτικά, για αστείο.

Στοιχειώδης γραμματική ανάλυση

Μία γείωση αναιρεί τα συμφραζόμενα αυτού που έχει ειπωθεί με τρόπο που να το αφήνει μετέωρο και έτσι να το απαξιώνει, να το γελοιοποιεί και τελικά να το ακυρώνει, και αυτό μπορεί να γίνει τουλάχιστον σε δύο επίπεδα, το συντακτικό και το σημασιολογικό.

Στο πρώτο, το συντακτικό, και μάλλον το πιο συνηθισμένο, η ατάκα μπορεί να είναι παρήχηση των προλεγόμενων ή και να ομοιοκαταληκτεί:

Τα συντακτικά αυτά λογοπαίγνια μπορούν να είναι πολύ αποτελεσματικές γειώσεις, μια και η σημασία που δευτερεύοντα προκύπτει είναι συνήθως χτυπητά διαφορετική από τη σημασία των προλεγόμενων.

Άλλο πολύ συχνό είδος συντακτικής γείωσης είναι μία ερώτηση να απαντιέται πάλι με ερώτηση:

Από την άλλη, σε σημασιολογικό επίπεδο, η ατάκα ερμηνεύει τα προλεγόμενα σε διαφορετικά συμφραζόμενα από τα αρχικά, πιχί, από μεταφορά στην κυριολεξία ή αντίστροφα:

Η επανερμηνεία μπορεί να γίνει και σε εντελώς ασυνάρτητα συμφραζόμενα (πολύ χρήσιμος εδώ ο τιραμισουρεαλισμός), και χωρίς αυτό να είναι αποτέλεσμα συντακτικού λογοπαίγνιου:

Ακόμη, ατάκες που διαβρώνουν καί το συντακτικό καί το σημασιολογικό επίπεδο της κουβέντας, και μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν γειωτικά, είναι οι λετριστικές:

Παγιωμένες γειώσεις

Οι γειώσεις είναι φαινόμενο γενικό στον καθημερινό λόγο και ειδικά στην αργκό, το οποίο παίρνει διαφορετικές μορφές ανάλογα με την περίσταση κάθε φορά. Πολλές απ' αυτές πάντως έχουν παγιωθεί και ακούγονται αρκετά συχνά ώστε η καταγραφή τους να 'χει νόημα –κάποιες τέτοιες ακολουθούν στα παραδείγματα (που με τη βοήθεια του κοινού, μπορούν να συμπληρώνονται με τον καιρό):

• — Ακούω τα πάντα. — Μήπως ακούς και τα κοάλα;
• Αλ σικιμέ βουρ ντουβαρά. (παλαιάς κοπής σχόλιο-πασπαρτού)
• — Αργότερα... — Αργότερα, αργότερα, ήρθαν και δυο κότερα.
• Αυτά μας τά 'πανε πολλοί, μας τά 'πε κι ένας Γάλλος, κι' αν δεν γαμήθηκες μικρός, θα γαμηθείς μεγάλος. (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Γειά σας. — Της γιαγιάς σας.
• — Γιατί; — Για να ρωτάς εσύ.
• — Γιατί; — Γιατ' η γάτα εχι' έν' αφτί. (παιδική γείωση)
• — Γιατί; — Γιατί έτσι.
• — Γιατί; — Γιατι κλάνει το γατί.
• Γουρδώνω το περπούτσι παράμοιρα.
• — Έ; — Εθνικός!
• — Έ; — Έξινος!
• — Έ; — Έξ και ξερός!
• — Έ; — «Ορίστε» λένε!
• Έκλασες; (γείωση-πασπαρτού)
• Ελά! (απειλή-πασπαρτού)
• — Eν πάση περιπτώσει– — Έχω μια πούτσα τόση.
• Ενδιαφέρον... (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Ευχαριστώ. — Το θεό (που σ' έκανε άνθρωπο και όχι γουρούνι).
• — Έχεις ... ; — Πά' να δω αν έχει μείνει τίποτ' από χτες στο ψυγείο.
• — Θα... — Από «θα» αρχίζει και η θάλασσα.
• — Θείε; / Θεία; — Θειάφι!
• Καλά, τραγούδα. (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Καλά. — Καλάθια (και κούπες).
• — Καλά. — Καλάμια και παλούκια.
• Καλιμπιστήρι! (απάντηση-πασπαρτού)
• — Κατάλαβες; — Εγώ κατάλαβα· εσύ κατάλαβες;
• Κι' εγώ σ' αγαπάω. (απάντηση-πασπαρτού σε υβρεολόγιο και κάθε επιθετικό χαρακτηρισμό)
• Κλείσε, θα σε πάρω εγώ.
• — Κυρία; / Κύριε; — Κεριά και λιβάνια.
• Μπλέ. (απάντηση-πασπαρτού)
• — Μ' αγαπάς; — Σε γαμώ.
• — Μα– — Μαμούνια.
• — Mάλιστα. — Μαλλιά (και κουβάρια)!
• — Mάλιστα. — Πιάσ' τα μας και γυάλισ'τα!
• — Μαμά; — Μαμούνια.
• Μιά φορά εσένα σε γαμάει όμως.
• — Με πονάει το κεφάλι / το πόδι / η κοιλιά / ... — Ε πόνα το κι εσύ. (κομμέ και ραμμέ για κακούληδες γονείς)
• Μίλα μου πρόστυχα. (γείωση σε βρισίδι)
• — Μιλάς σοβαρά; — Ναι. — Άντε καλά, γιατί δεν σηκώνω αστεία...
• — Μου φαίνεται ότι... — Αν σου φαίνεται, κρύφ' το.
• — Μπά; — Μπάκα και κασίδα.
• — Μπαμπά; — Μπαμπάκια.
• — Μπάρμπα; — Μπαρμπαριά και Τούνεζι!
• Να μαζευτούμε να πάτε.
• — Να ολοκληρώσω; — Ναί, αλλα όχι πάνω μας.
• Ναί ναί ναί ναί... (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Ναί. — Νέκρα (και κασίδα).
• — Ναί. — Νενέκια.
• — Νομίζω... — Τα νομίσματα στην τράπεζα.
• — Ξέρω. — Ξεράδια μαζεύεις.
• — Ξές ποια είν' η μαλακία; — Εκείνο το άσπρο που κολλάει.
• — Ορίστε; — Κατουρήστε.
• — Ορίστε; — Όρθιος είναι, καθίστε.
• Ότι νά 'ναι ασυναρτησίες.
• Ό,τι πείς. (σχόλιο- και απάντηση-πασπαρτού)
• — Όχι. — Οχιά (διμούτσουνη).
• — Όχι. — Οχιά κι' απόχη.
• — Πεινάω... — Πήδα.
• Πίνε πολύ νερό, μη κάψεις κάν' αρχίδι (γείωση προς ψωλοπερήφανους)
• — Ποιά Ελένη; — Η πούτσα μου η καυλωμένη.
• — Ποιός; — Αυτός! Ένα-μηδέν.
• — Ποιός; — Ο παπιός. (παιδική γείωση)
• — Ποιός; — Ο φούφουτος.
• — Πού; — Εκεί που κλάν' η αλεπού.
• — Πού; — Στο Πούρβιτς.
• — Πού; — Τσά.
• — Πού είναι ο...; —Στο Ταμτούμ γι' αλεπουτόμαρα.
• — Πού είναι ο...; — Τον πήρανε φαντάρο.
• Ρούφα κι' έρχεται. (σχόλιο-πασπαρτού σε έκκληση)
• — Σκατά. — Φατά.
• Στ' αρχίδια μας. (σχόλιο-πασπαρτού)
• Στ' αρχίδια σου.
• Στη Γερμανία βρέχει.
• Τί να λέει... (σχόλιο-πασπαρτού)
• — Τί; — Τί και τίκφινικ.
• — Τί; — Τυρί (και ψωμί)! (παιδική γείωση)
• — Τί γίνεται; — Βράζει και χύνεται. (παιδική γείωση)
• — Τί γυρεύεις εδώ; — Με κάλεσε η μάνα σου.
• — Τί είναι αυτό; — Μανιτάρι μαγικό. (παιδική γείωση)
• — Τί είπες; — Πίπες.
• — Τί είπες; — Τρύπες. (παιδική γείωση)
• — Τί θα φάμε; — Αρχιδοσακούλες γεμιστές.
• — Τί θα φάμε; — Σκατά με φράουλες (αντιγείωση: «Πάλι φράουλες;», ακούγεται και με «βούτυρο» ή «ρύζι»)
• — Τί θα φάμε; — Ξύλο.
• — Τί κάνεις; — Βγάζω τους γκαβούς για χέσιμο.
• — Τί κάνεις; — Γαμάω περίεργους.
• — Τί κάνεις; — Εδώ.
• — Τί κάνεις; — Τον βγάζω και τον πιάνεις.
• — Τί να φορέσω; — Το βρακί σου ανάποδα.
• — Τί να φορέσω; — Tο πετσί σου ανάποδα.
• — Τί ώρα είναι; — Έ, δε θά 'ναι;
• — Τί ώρα είναι; — Η ώρα που γαμάν οι γύφτοι.
• — Τί ώρα είναι; — Η ώρα που γαμάν περίεργους.
• — Τί ώρα είναι; — Η ώρα που γαμούν οι σκύλοι.
• — Τί ώρα είναι; — Πετσί και κόκαλο, παρά μία φλέβα.
• — Τί ώρα είναι; — Ώρα να πάρεις ρολόι.
• Το «σάν» τί το θέλεις; (ερώτηση-πασπαρτού σε παραλληλισμούς)
• Τσίμπα 'ν' αρχίδι. (απάντηση-πασπαρτού, συνήθως σε έκκληση)
• — Υποθέτω... — Τα υπόθετα στον κώλο σου.
• — Χαίρετε! — Ποιός χαίρεται;...

Από τις πιο μαμαδίστικες γειώσεις. Λέγεται όμως απ' όλους.

Το λέμε τσαντισμένοι όταν δεν έχουμε (πια) απάντηση και θέλουμε να αποστομώσουμε τον άλλον και να τελειώνει η κουβέντα.

Συνώνυμο: γιατί κλάνει το γατί. Παρόμοιο: γιατί έτσι.

Αποστομωτική όσο και τζούφια απάντηση γονιού (μάνας κυρίως) προς το παιδί το οποίο αναρωτιέται γιατί, πχ, δεν πρέπει να τρώει τις μύξες του ή να τρώει με τα χέρια, ή να ουρλιάζει αντί να μιλάει, ή να ξύνει το τέτοιο του μπροστά στους καλεσμένους κλπκλπκλπ, όταν δηλαδή το παιδί θέτει ερωτήματα τα οποία εκνευρίζουν τον γονιό, καθότι αυτός δεν προλαβαίνει ή δεν γνωρίζει ή δεν έχει την υπομονή να αναλύσει τους λόγους εκπολιτισμού για τους οποίους ισχύουν αυτές οι απαγορεύσεις των έμφυτων ανθρώπινων τάσεων.

Έτσι λοιπόν, και μεις μεγαλώνοντας χρησιμοποιούμε αυτή την έκφραση όταν δεν θέλουμε να δώσουμε εξηγήσεις για κάτι το οποίο θεωρούμε αυτονόητο ή το επιβάλλουμε στους άλλους.

Παρομοίως απαντάμε: γιατί κλάνει το γατί, «γιατί έτσι γουστάρω», «για να ρωτάς», «επειδή.», «γιατί δεν σου πέφτει λόγος» κλπ.

Απάντηση προς αυτούς που γίνονται κουραστικοί ρωτώντας γιατί και γιατί, ξανά και ξανά.

Από την εκπληκτική τριλογία Amici Miei (Εντιμότατοι Φίλοι μου), προέρχεται η αυτονομημένη ατάκα «γουρδώνω το περπούτσι παράμοιρα», που αποτελεί ελέυθερη μετάφραση εκ του ιταλικού πρωτοτύπου από έναν προφανώς πεφωτισμένο επαγγελματία μεταφραστή. Η έκφραση χρησιμοποιήθηκε για να θολώσει τα νερά και να παρέχει μία αληθοφανή δικαιολογία για κάτι που περισσότερες λεπτομέρειες δε χρειάζεται/δεν πρέπει να δοθούν. Έτσι χρησιμοποιείται και στην αυτονομημένη της εκδοχή.

Καρακλασική έκφραση που σημαίνει ότι αδιαφορώ τελείως για κάποιον, τον περιφρονώ, και κυρίως αδιαφορώ για υποδείξεις, συμβουλές, προτροπές, νόρμες, κανόνες.

Λίγο πιο εύσχημο είναι το γράφω στα παλιά μου τα παπούτσια, ενώ το γράφω στα αρχίδια μου έχει δώσει το έναυσμα για τις παρακάτω εκφράσεις:

• στ' αρχίδια μου σε γράφω και κάνω τον ζωγράφο
• στ' αρχίδια μας κι εμάς, Κωστής Παλαμάς
• γραψαρχίδης
• γραψαρχιδίνη
• γραψαρχιδιστάν
• σε γράφω εις τα υποκοριστικά της αρχής μου!
• μου ψιθυρίζει στα αρχίδια
• στ' αρχίδια μου και δυο αυγά Τουρκίας από αλανιάρη κόκκορα
• στ' αρχίδια μου κιόλας
• στ' αρχίδια μου τα δυο, που 'ναι σα καμπαναριό
• στ' αρχίδια σου
• στ' αρχίδια σου είπες;