λάσω

Πενταλάικα τα μιτάτα του Πολύφημου!

α ρε βαρβαρόσα, με πρόλαβες, μπράβο, πολύ σωστά αυτά που γράφεις και αληθή για την ανθρωπιά του λεξιλογίου των βοσκών... προς τα ζώα! κοπυπαστώνω εδώ ως σχόλιο το ημιτελές λήμμα που είχα στο πρόχειρο...

...Δεν υπάρχει ίσως πιο υποτιμημένη κατηγορία λέξεων από κείνες που απευθύνονται σε ζώα. Κρίμα όμως, γιατί όπως μου διηγούνταν παλαιότεροι και το άκουσα κι εγώ ως παιδί, ήταν ένα στοιχειώδες αλλά σίγουρα διαφοροποιημένο λεξιλόγιο εντολών, ανάλογα με το είδος του ζώου και την επιθυμητή από αυτό ανταπόκριση. Έτσι στην Κρήτη και συγκεκριμένα στα Σφακιά, ενθυμούμαι τα παρακάτω:

• έλα, να, να, ή έλα πα να, να = πρόσκληση προς το κοπάδι να έρθουν προς το μέρος του βοσκού όταν αυτός εμφανιζόταν στο χωράφι ή να τον ακολουθήσουν όταν αυτός τα λάλιε, χωρίς να περισπώνται.
• προύσω, να, να = σας έσυρα νερό, πιείτε.
• λάσω, να, να = απομακρυνθήτε από κει
• ναστω, να, να = αλτ, στοπ. Μην προχωράτε

Τις περισσότερες φορές ακολουθούνταν και από ένα "άιντε".

Ξέρω ότι αντίστοιχο αλλά πολύ διαφορετικό λεξιλόγιο υπήρχε προς τα γαϊδούρια και τα ιπποειδή γενικά, κι άλλες πάλι λέξεις προς βόδια, γουρούνια, κότες, κουνέλια κ.λπ.

Η όλη λογική της εντολής προς το ζώο ήταν και είναι κάτι φοβερό, συγκινητικό και πλούσιο, ένα απίθανο είδος αλληλεπίδρασης, που νομίζω χάνεται με τις αλλαγές στις κτηνοτροφικές πρακτικές.

[πάλι θα διαφωνήσουμε αγαπητή βαρβαρόσα για κάτι, εν προκειμέ για το νόημα του λάσω! μα τι θα γίνει!]

Αυτό συμβαίνει, φίλε Χαλικούτη, διότι η Κρήτη δεν είναι νησί, αλλά χώρα με γύρω γύρω θάλασσα!;-)

Εγώ νομίζω συμβαίνει επειδή οι Χανιώτες είμαστε εγωιστές, ισχυρογνώμονες και κάπως βαρύθυμοι, αλλά αυτά είναι μερικά μόνο από τα προτερήματά μας ;-)

Η όλη λογική της εντολής προς το ζώο ήταν και είναι κάτι φοβερό, συγκινητικό και πλούσιο, ένα απίθανο είδος αλληλεπίδρασης, που νομίζω χάνεται με τις αλλαγές στις κτηνοτροφικές πρακτικές.

Χαλικού

Αχ Χαλικού, ξεστόμισες κάτι πολύτιμο για μένα -και χαίρομαι που εδώ στο σλανκγρ και με αφορμή το λήμμα της barbarosa μπορώ να μοιραστώ:
Στη Σίφνο ένα μεσημέρι, στο δρόμο για τον Αη Νηγιά τον Ψηλό, ένα νεαρό βοσκόπουλο μιλούσε στα ζωντανά του σε μια ακατάληπτη και ζωντανή γλώσσα που παρέπεμπε σε κάτι τόσο αρχέγονο και ουσιώδες, που μου κόπηκε η λαλιά. Βλαστήμησα την τεχνολογία με τα όλα της τα συμπράγκαλα που δεν μπόρεσα να το καταγράψω ... Τ' αγριμικά και η βαθιά σχέση του ανθρώπου με τα ζώα είναι τόσο θεμελειώδης και τόσο παραμελημένη και υποτημημένη. Σας ευχαριστώ πολύ και τους δυο.

Υποτιμημένη

Χαιρετώ. Και γω είχα παρόμοιο λήμμα στα σκαριά. Περίμενα να μαζέψω περισσότερα, να το κάνω τέλειο, πλήρες κλπ. κλπ., αλλά με προλάβατε. Καταθέτω τα πολύ ελάχιστα που είχα προκάνει.

1) Άνω ντο, κάτω ντο : απευθύνεται στα βόδια κατά το όργωμα, και τα κατευθύνει σε ποια μεριά του αυλακιού θα οργώσουν, προς την μέσα μεριά ή προς την έξω (από διήγηση του πατέρα μου).

2) Πολύ ωραίο διήγημα του Δημήτρη Χατζή με τίτλο: Το βάφτισμα. Τελειώνει με το παράγγελμα έι - χο, που απευθύνεται στο πουλάρι κατά το αλώνισμα. Πρέπει να σήμαινε κάτι σαν «πάμε».

http://www.sarantakos.com/kibwtos/xatzhs_baftisma.htm

3) Γουστόζικο ποίημα του Βασίλη Ρώτα, με τίτλο : Η γυναίκα του ζευγά. Περιλαμβάνει το παράγγελμα Χόπλα Χάι, με ποικίλες απευθύνσεις, κατά περίπτωση, κυρίως σε βόδια κατά το όργωμα. Μου φαίνεται λίγο φτιαχτό, αλλά έχει γούστο και το παραθέτω. Ας αποφανθούν άλλοι για την αυθεντικότητα του παραγγέλματος. Το ποίημα περιλαμβάνει και το ρήμα χουγιάζω.

http://gerontakos.blogspot.gr/2008/10/blog-post_1548.html

4) Πολύ ωραίες σκέψεις στον ορισμό και στα σχόλια.

Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλα παραγγέλματα και απευθύνσεις. Με τον καιρό να τα συμπληρώσουμε, γιατί αξίζει να διασωθούν.

Γειά σου Μπέτα. Δείτε κι εδώ.

Διορθώνω το πιο πάνω σχόλιό μου, μετά από συζήτηση με την πηγή μου : Το σωστό είναι :΄ άνω γκιο (όργωμα προς τα έξω) έσω γκιο (όργωμα προς τα μέσα)

Στην Πελοπόννησο έχω ακούσει να χρησιμοποιείται αντίστοιχα προς το κοπάδι το επιφώνημα "'λατ'", από το "ελάτε". Λέγεται πολλές φορές, δηλαδή "λατ λατ λατ"

Όσο για την κούρτα που σημαίνει μάντρα, είναι κι αυτή λατινογενής λέξη... Η πρώτη είναι στα ιταλικά, η δεύτερη στα αγγλικά και η τρίτη στα πορτογαλικά!Η λέξη είναι σίγουρα από τοβενετσιάνικο ιταλικό ιδίωμα με τον βόρειο φωνηεντισμό που είναι τραχύς με ψιλώσεις και κωφώσεις,γι' αυτό και κούρτα. Αυτός είναι και ο κλασσικός φωνηεντισμός των πορτογαλικών.