Η πεμπτουσία του Ελληνικού τρόπου ζωής. Και με τα καλά του και με τα κακά του.

Λέξη πολυσήμαντη, ανάλογα με τα συμφραζόμενα και με τη διάθεση, που μπορεί να σημαίνει πράγματα τόσο αντιφατικά όσο και η Ελληνική καθημερινότητα.

Σε φάση πρώτη, η σημασία είναι θετική. Νωχελικά ευχάριστο χάσιμο χρόνου, συνήθως με παρέα. Χαλαρά. Άραγμα, τεμπελιά. Πλάκα, μάλλον με διάθεση ειρωνείας, κέφι. (Παράδειγμα 1).

Εξηγούμαστε για να μη παρεξηγούμαστε:

Τετράωρες φραπεδιές συνοδευόμενες από κουβέντες π.χ. για παλιές γκόμενες και καινούργιες μεταγγραφές είναι χαβαλές. Σχεδόν ορισμός. Τετ-α-τετ με το αίσθημα σε μπαράκι, έξοδος για φαγητό σε μουράτο ρεστωράν και clubbing δεν είναι χαβαλέ. Συνήθως είναι κούραση.

Μπιρίμπα απογευματινή είναι χαβαλέ, ειδικά όταν διανθίζεται με ανέκδοτα. Πόκα δεκατετράωρη, αντιθέτως, είναι δουλειά και μάλιστα σκληρή και με άγχος.

Για τα παιχνίδια στον υπολογιστή, εξαρτάται. Γενικά, ο,τιδήποτε απαιτεί να ανοίξουμε λογιστικό φύλλο σε παράπλευρο λάπτοπ για να κρατάμε λογαριασμό για το γίνεται στο παιχνίδι, δεν είναι χαβαλέ – είναι πρότζεκτ.. Ένα ήπιο shoot ‘em up, ειδικά αν υπάρχει κερκίδα, μπορεί να είναι.

Σε φάση δεύτερη, τα πράγματα αρχίζουν να παρεκτρέπονται. Η ειρωνεία γίνεται σαρκασμός (Παράδειγμα 2) και ένας γενικός τζερτζελές εξελίσσεται σε μπούγιο, σασυρμά και φασαρία (Παράδειγμα 3).

Διευκρινιστικά και πάλι:

Μιάμιση ωρίτσα υπονοούμενα για το πόσο κοντοτσούτσουνοςείναι ο Γιαννάκης μπορεί να είναι χαβαλές. Οριακά. Να ενημερώσουμε, όμως, την γκόμενα την οποίαν ψήνει ότι ο Γιαννάκης την έχει ακριβώς δέκα πόντους και το έχουμε αυτό από καλή πηγή διότι μας το είπε ο Θεμιστοκλής με τον οποίον ο Γιαννάκης ανακάλυπτε μια άλλη πλευρά του εαυτού του πριν έξι μήνες – αυτό αρχίζει να γίνεται αδιακρισία.

Να ενσκήψουμε δέκα μαντραχαλαίοι στο σπίτι της Γιολάντας το Σαββατοκύριακο που λείπουν οι γονείς της, να πιούμε όλα τα αποθέματα Τζακ του μπαμπά της και να καπνίσουμε όλους τους Μοντεχρήστους του, μπορεί να είναι χαβαλές. Αν υπάρχει καλή μουσική. Τα ανωτέρω συν να κάνουμε ώπα τον γάτο της Γιολάντας στον οποίον προηγουμένως είχαμε ταίσει τα χρυσόψαρα – αυτό κάπου παραβαίνει τους πατροπαράδοτους κανόνες της φιλοξενίας.

Σε φάση τρίτη, η σημασία είναι σαφώς αρνητική. Συλλογικός ξυσταρχιδισμός. Σύννεφο η μαλακία. Προχειρότητα. Μια στο καρφί και μια στο πέταλο. Κοροϊδία (Παράδειγμα 4).

Εννοείται ότι χαβαλέ με αυτή την κακή έννοια κάνουν μόνον οι άλλοι, ποτέ εμείς. Όταν ο δημόσιος υπάλληλος ξύνει τα αρχίδια του διαβάζοντας εφημερίδα μέχρι τις 11, ασφαλώς και κάνει χαβαλέ και είναι προσωπικά υπεύθυνος για την παράλυση της κρατικής μηχανής. Όταν εμείς κάνουμε χαβαλέ, ξύνοντας τα αρχίδια μας και διαβάζοντας εφημερίδα μέχρι τις 11.30, απλώς ασκούμε ένα κεκτημένο δικαίωμα παντός Έλληνος εργαζομένου.

Ο χαβαλές μπορεί να είναι και προσδιορισμός ατόμου. Πάλι αντιφατικά, περιγράφει είτε τύπο ωραίο και πλακατζή (Παράδειγμα 5) είτε τον απόλυτο σπασαρχίδη παραλία(Παράδειγμα 6).

Και, η λέξη “χαβαλέ”, χωρίς άρθρο, είναι και επιρρηματικός τύπος. Μπορεί να σημαίνει εύκολα, άκοπα (Παράδειγμα 7) ή, απ’την άλλη, άδικα, κρίμα, τζάμπα και βερεσέ (Παράδειγμα 8).

Λέγεται ότι ο χαβαλές υπάρχει στο DNA του Έλληνα. Αυτό είναι μάλλον αλήθεια χωρίς να σημαίνει ότι και ένας ξένος που εγκαθίσταται στην Ελλάδα δεν μπορεί να μπει στο πνεύμα και μάλιστα σχετικά γρήγορα π.χ. οι ξένοι προπονητές ποδοσφαίρου, οι περισσότεροι.

  1. - Βρεθήκαμε με τα παιδιά για καφέ και κάτσαμε μέχρι τη μία. Ωραίο χαβαλέ, μας τσάκισε ο ψηλός με τ’ανέκδοτα του ...

  2. – Καλά ρε μαλάκα, δεν ντρέπεστε λίγο; Το παιδάκι πρώτη φορά έφερνε την κοπέλα στην παρέα και σεις τον είχατε όλο το βράδυ στο χαβαλέ και στο δούλεμα ...

  3. – Έγινε χοντρός χαβαλές το Σάββατο ... φύγαμε από Τούμπα καρφί για Τσιμισκή, πέσαμε πάνω σε κάτι σκουλήκια στην Έκθεση και τους τρέξαμε μέχρι τη Διαγώνιο ...

  4. – Δεν μπορώ να καταλάβω τι χρώμα μαλακία βαράνε στο Υπουργείο ... Τέτοιο χαβαλέ δεν έχουν ξαναδεί τα μάτια μου ... τη μια ο υπεύθυνος είναι σε αναρρωτική, την άλλη η προϊσταμένη έχει πάει σε επιμορφωτικό σεμινάριο, τρεις μήνες ζητάω μια βεβαίωση και με έχουν γράψει κανονικά στην αρχίδα τους ... Τσάμπιονς Ληγκ στο χαβαλέ να γινόταν, χαλαρά θα την παίρνανε την κούπα ...

  5. – Έξω καρδιά ο μπατζανάκης σου, ε; Και τις πλακίτσες του και τα τσιπουράκια του ... πρώτος χαβαλές ο τύπος ...

  6. – Γαμώ την αγανάκτησή μου ρε Γιώργο, τι χαβαλές είσαι σε ρε αδερφάκι μου; Δεν σου είπα πριν φύγω να τηλεφώνησεις στον υδραυλικό; Μια βδομάδα στάζει η βρύση γαμώ την καταδίκη μου και το μόνο που κάνεις είναι να την κοιτάς και να μετράς τις σταγόνες ...

  7. – Δυο γκολάκια στα πρώτα είκοσι λεπτά, στο χαβαλέ το πήραμε το ματς.

  8. – Χαβαλέ τη χάσαμε τη δουλειά, πρόεδρε ... δέκα χιλιάρικα χαμηλότερη προσφορά να κάναμε θα την παίρναμε, αλλά ο δικός σου που ήξερε και καλά μας παραμύθιασε και κάτσαμε στον άξονα των Ψ ...

(από dryhammer, 05/07/14)

Έχεις καλύτερο ορισμό; Πρόσθεσέ τον!

Δημοσιεύτηκε
Τελευταία επεξεργασία

#1
acg

Εκτιμω οτι η εκτεταμενη παραθεση παραδειγματων λυνει μια και δια παντος το φλεγον θεμα των πολλαπλων χρησεων της λεξης. Αξιος.

#2
Επισκέπτης

Η προέλευση της λέξης: Όταν το φορτίο κυρίως στα βαπόρια αλλά και στα φορτηγά αυτοκίνητα είναι μικρής πυκνότητας το σηκώνουν σε ύψος μέχρι να πιάσουν το βάρος που επιτρέπεται να μεταφέρουν. Αυτό βέβαια το κάνει ασταθές, εύκολο να φύγει άρα όχι αξιόπιστο.

#3
HODJAS

Ο ισοσταθμιστής των φορτίων στα πλοία λέγεται trimmer. Στα πλοία και στις φυλακές έχω την εντύπωση, οτι χαβαλέδες λέ(γα)νε τους στερεωμένους χαλκάδες, στους οποίους δένουν τα φορτία ή τις αλυσίδες των κρατουμένων αντίστοιχα. Πιθανότατα τούρκικης προέλευσης.

#4
Ο ΑΛΛΟΣ

Ιδού κυρίες και κύριοι ένα εξαιρετικό λήμμα.

#5
Ο ΑΛΛΟΣ

Παρατηρήσατε τη φράση «Μπιρίμπα απογευματινή είναι χαβαλέ»; Δεν είναι λάθος. Πράγματι, κάποιες φορές η λέξη χρησιμοποιείται στην αιτιατική ενώ θα έπρεπε να είναι στην ονομαστική. Ίσως ο ομιλητής, ασυναίσθητα, τη χρησιμοποιεί προς στιγμήν ως επίρρημα, κατά το «κυριλέ» και άλλα γαλλοφανή.

#6
HODJAS

Έτσι πρόφεραν και το «λακριντί»...

#7
deinosavros

Havale = Πολυσήμαντη λέξη, τόσο στα Οθωμανικά όσο και στα σημερινά Τουρκικά. Ενδεικτικά αναφέρω σημασίες όπως έμβασμα, επίθεση, ανάθεση εργασίας σε κάποιον, περιφρονητική ενατένιση, κάστρο/πύργος, εναπόθεση, παραπομπή, εντολή κλπ (όλα αυτά τουρλού-τουρλού Οθωμ. + σύγχρονα Τουρκ.). Σίγουρα έχει να κάνει και με την έννοια του φορτίου. Σε κείμενο Μυτιληνιού βετεράνου της Μικρασιατικής εκστρατείας αναφέρεται και με τη σημασία του περιττού βάρους, μιλώντας, αν θυμάμαι καλά, για αιχμάλωτους Τούρκους στρατιώτες τους οποίους εκτελούσαν οι δικοί μας κατά την υποχώρηση. Η φράση πάνω-κάτω ήταν «πού να σέρνεις μαζί σου χαβαλέδες τέτοιες ώρες ;». Τώρα, πως διάολο έφτασε στα καθ' ημάς να σημαίνει το ανώδυνο αρχιδοξύσιμο και την πλάκα, τι να σας πώ, οι δρόμοι του Αλλάχ είναι πολλοί. Simdilik benden bu kadar. Cok tesekkur ederim aziz beylerim :-) (Δεν σας έβρισα βρε, μην πάει ο νους σας στο κακό).

#8
deinosavros

Ολίγα τινα συμπληρωματικά.
Στο «Ντόμπρα και σταράτα» του Γιάννη Παπαϊωάννου, στην εισαγωγή ο Κ. Χατζηδουλής λέει ότι από το 1968 πίεζε συνεχώς τον Παπαϊωάννου να γράψει για τη ζωή του και αυτός αρνιόταν. Όταν τελικά ο Γ.Π. ενέδωσε, στον πρόλογό του έγραψε, μιλώντας για τον Κ.Χ. : «Μου ΄γινε χαβαλές τούτος εδώ να γράψω τη ζωή μου. Την αυτοβιογραφία μου, όπως τη λέει». Η σημασία του περιττού βάρους που έχει εδώ η λέξη χαβαλές είναι προφανής.

#9
dryhammer

Περι χαβαλέ στά πλοία. Ισχύει το σχόλιο του Καρβέλη με τη σημείωση οτι χαβαλές είναι το (ελαφρύ) φορτίο που φορτώνεται πάνω από το αμπάρι στην κουβέρτα.
πχ. Τα ξυλάδικα (που μεταφέρουν ξυλεία) βάζουν κάτι σάν κάγκελα δεξιά κι αριστερά της κουβέρτας, προεκτείνοντας σε ύψος τις κουπαστές, για να φορτώσουν χαβαλέ μέχρι τό όριο του φορτίου.
Σε κάποιες περιπτώσεις βάζουν χαβαλέ κοντείνερ πάνω στο αμπάρι, ακόμα σε μικρά ταξίδια έχω δεί κι ένα φορτηγό χαβαλέ.

Η ισοστάθμιση του πλοίου (τριμάρισμα-trimming) είναι ευθύνη του πλοιάρχου και του υποπλοιάρχου (κυρίως) κατά τη φόρτωση, ως προς το να είναι σωστή η κατανομή των βαρών κατα τους άξονες του πλοίου. Νεώτερα πλοία (κοντεινεράδικα, έπιβατηγά κ.ά.) έχουν trimmer που βάζει σαβούρα (θάλασσα) στις δεξαμενές έρματος ωστε να ισιώσει το πλοίο, αλλά όταν η φόρτωση δεν είναι σωστή από την αρχή, η ισοστάθμιση με βάρος αντίρροπα ναι μεν ισιώνει το πλοίο αλλά αυξάνει τις δυνάμεις που το καταπονούν κι αυτό μακροπρόθεσμα (καμιά φορά και βραχυπρόθεσμα σε κάνα τυφώνα) πληρώνεται με το να κοπεί στα δύο.

#10
asto99@gmail.com

κυριολεκτικα ο χαβαλές : (Τουρκ.havale) σημαινει Βρεφικοί σπασμοι, μωρουδίσματα και επομενως μωρολογίες Αερολογία

#11
dryhammer

πλοίο με τα κάγκελα για να φορτώνει και χαβαλέ (συνήθως ξύλα)

#12
ΣτοΔγιαλοΧτηνος

Την ίδια ώρα, ο ναύτης του πλοίου Δημήτρης Οικονόμου κατεβαίνει στο γκαράζ με 3-4 οδηγούς που είχαν πάει λίγο νωρίτερα στη γέφυρα και εξέφρασαν την ανησυχία τους. Εκεί «διαπιστώνει ότι τα αυτοκίνητα αλληλοεκτυπώντο. Ιδιαιτέρως εκινδύνευαν να ανατραπούν τα αυτοκίνητα με υψηλόν χαβαλέ» (έκθεση ΑΕΕΝΑ, σελ. 29).

Χαβαλές σε καθαρευουσιάνικη έκθεση περί του ναυαγίου της Φαλκονέρας εδώ.