Ορισμοί από τον patsis (348)
Εμφανίζονται 301-310 από 348

Σκωπτική ρητορική ερώτηση κυρίως μαγαζάτορα / επιχειρηματία / περιπτερά τον οποίο επιχειρούμε να πληρώσουμε σε κέρματα, αδειάζοντάς τα μπροστά του με τις χούφτες, διότι, ακόμα κι αν έχει ανάγκη από τα ψιλά, είναι ένα άλφα ζόρι γι' αυτόν να καθίσει να μετρήσει τα φραγκοδίφραγκα ενώ έχει να εξυπηρετήσει και άλλους πελάτες.

Διευκρίνιση για επιστημονικούς λόγους: oι εκκλησίες και δη τα παγκάρια αυτών είναι πλούσιες σε ψιλά που αφήνουν οι πιστοί για να αγοράσουν κεριά και βιβλιαράκια ή να συνεισφέρουν στους σκοπούς της ενορίας.

Mode αγγλιστί είναι ο τρόπος, η μορφή συμπεριφοράς (<λατ. modus, βλ. modus vivendi, μόδα). Συναντάται συχνότατα στα προγράμματα των υπολογιστών και υποδηλώνει ότι μια εφαρμογή δουλεύει με έναν συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας από τους πολλούς με τους οποίους έχει εφοδιαστεί από τον σχεδιαστή της, με σκοπό να προσαρμοστεί καλύτερα στις συγκεκριμένες περιστάσεις και τις απαιτήσεις του χρήστη και να αποφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα (βλ. safe mode των windows, edit mode στις βιντεοκάμερες κοκ).

Σλανγκικώς, την έκφραση χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε πως έχουμε εισέλθει σε έναν τρόπο συμπεριφοράς και επιλογών διαφορετικό από τον συνηθισμένο μας διότι, είτε οδηγηθήκαμε από εξωτερικά ερεθίσματα, είτε παρακινηθήκαμε από μια εσωτερική παρόρμηση που μας άλλαξε την ψυχολογία. Η καινοφανής αυτή συμπεριφορά μας μάλλον πρέπει να θεωρηθεί προσωρινή και λογικά τερματίζεται όταν οι καταστάσεις ομαλοποιηθούν, όταν μας περάσει το σκάλωμα που φάγαμε ή, αλίμονο, όταν μας κόψουν όλοι από φίλο.

Το εθνόσημο των αξιωματικών σε στρατό και σώματα ασφαλείας, το διακριτικό του πηλικίου που διαφέρει από αυτό των στρατιωτών και υπαξιωματικών (συλλήβδην «οπλιτών») όντας μεγαλύτερο και έχοντας φύλλα δάφνης να το στεφανώνουν.

Αξίζει να φανταστούμε την εικόνα: αφράτος παπάς, με ράσα που κυματίζουν άνετα και αεράτα γύρω του, με μαλλί και γενειάδα μακρά και βιβλική, που αφήνεται σε διάφορους φυσικούς σχηματισμούς, ακόμα και ράστα, να ανεμίζει και, πιθανώς, τον σταυρό να κρέμεται στο λαιμό του περασμένος σε αλυσιδίτσα. Αν λοιπόν αυτός ο άνθρωπος μπλέξει, για οποιοδήποτε λόγο, στα βάτα (αγκάθια, βλ. βατομουριά) τη γάμησε τη βάρκα...

Μ' άλλα λόγια μιλάμε για ένα απίστευτο μπλέξιμο, ένα σκάλωμα στον ιστό της αράχνης που, όσο σπαρταράς να ξεφύγεις, τόσο αιχμαλωτίζεσαι περισσότερο. Συνεκδοχικά, η έκφραση αναφέρεται και στα μεθεόρτια αυτής της νταού κατάστασης, γιατί αν σ' αρπάξουν τα βάτα, μόνο ματωμένος θα βγεις, αν βγεις...

Τώρα, κάτω από ποιες περιστάσεις ένας παπάς μπορεί να μπλέξει στα βάτα είναι σκανδαλιστικά διφορούμενο. Υπάρχουν δυο μεγάλες κατηγορίες παπάδων (κουβέντα να γίνεται) που θα φάνε τέτοια φόλα:
α. Είτε, απλώς, ο αγρότης παπάς που θα του έρθει η ατυχής έμπνευση να περάσει από ανάμεσά τους φορώντας (φυσικά) τα ράσα του,
β. Είτε ο παπάς που, για να μην τον πιάσουνε στα πράσα και δεν φοράει ράσα αναγκάστηκε, σε κάποιο πηδύλλιο ηγούμενου-προηγούμενου να τρέξει με τα τακούνια στα τυφλά και να πέσει πάνω στους εν λόγω θάμνους, στην τελική όμως, θα προτιμούσε να φοράει απλά το μαγιό του...

[σ.σ: Το λήμμα καταχωρημένο στα ποντιακά διότι έτσι ακούστηκε από τον γράφοντα.]

Η χαρούμενη φασαρία είναι η κατάσταση ενός γάμου, ενός αρραβώνα ή κάποιου άλλου ευχάριστου γεγονότος που, όταν βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, δημιουργεί μια αναταραχή, μια αναμπουμπούλα, αλλά είναι χαρούμενο, παρ' όλες τις δυσκολίες, διότι έχει να κάνει με τις πιο αισιόδοξες στιγμές του ανθρώπου.

Για την φασαρία λοιπόν έχουμε:
- να γίνουν οι συνεννοήσεις με εκκλησίες, αυτοκίνητα, νυχτερινά κέντρα, ξενοδοχεία, μπομπονιέρες, νυφικά, φωτογράφους κλπ κλπ
- να γίνει η συνεννόηση με κουμπάρους
- να μαζευτούν οι συγγενείς
- να γνωριστούν άτομα που θα γίνουν συγγενείς
- να τηρηθούν χίλια-δυο έθιμα (εννοείται όχι μόνο από «υποχρέωση»)
- να ανταλλαγούν δώρα
- να ντυθεί ο γαμπρός και η νύφη ή, για άλλα συμβάντα, να ετοιμαστούν τέλος πάντων τα πρόσωπα που θα πρωταγωνιστήσουν
- να γίνουν οι ακολουθίες, τα γλέντια και οι χοροί
- να προληφθούν τίποτα εντάσεις και παρεξηγήσεις
- να προσεχθούν από τους ψυχραιμότερους αυτοί που συγκινούνται («γάμος χωρίς κλάμα και κηδεία χωρίς γέλιο δεν γίνεται»)

Για τα πρόσωπα που οργανώνουν και υφίστανται τα παραπάνω είναι σίγουρα μια τρομερά αγχώδης αναστάτωση (βλ. «όποιος δεν πάντρεψε κόρη και δεν έχτισε σπίτι δεν ξέρει τι θα πει ζωή»), που όμως, αν όλα πάνε καλά, αφήνει ευχάριστες αναμνήσεις, εξ ου και η έκφραση.

Έκφραση παρμένη από την ιδιόλεκτο του καζίνο όπου, για το παιχνίδι της ρουλέτας, σημαίνει ότι η μπίλια καταλήγει και σταθεροποιείται σε έναν από τους τριάντα επτά αριθμούς-υποδοχές του περιστρεφόμενου πάνελ, ολοκληρώνοντας την ιδιόμορφη κλήρωση του παιχνιδιού.

Σλανγκιστί, χρησιμοποιείται κυρίως στην έκφραση πού θα κάτσει/έκατσε η μπίλια για να:
1. Δηλώσει ότι τελικά συνέβη κάποια συγκεκριμένη από τις πολλές πιθανές περιπτώσεις στην εξέλιξη ενός γεγονότος που δεν εξαρτάται από εμάς.
2. Δείξει ότι κάποιος αποφάσισε επιτέλους για κάτι, αμφιταλαντευόμενος επί υπερβολικό χρόνο ανάμεσα στις επιλογές του.

Μεταφορική έκφραση, σλανγκοπαραλλαγή του κλασικού «με ξένα κόλλυβα μνημόσυνο».

Σημαίνει ότι προσπαθώ δολίως:
1. Να πάρω τα εύσημα για τους κόπους κάποιου άλλου (εδώ ταυτίζεται απόλυτα με την παραπάνω αρχική μορφή της).
2. Να φορτώσω σε κάποιον άλλο μια πολύ δύσκολη ή επικίνδυνη, πάντως σίγουρα ανεπιθύμητη δουλειά, περιοριζόμενος στο εύκολο κομμάτι της προσπάθειας και με την υστεροβουλία να ιδιοποιηθώ το συνολικό αποτέλεσμα.

Αξίζει να σημειωθεί πως η προσβολή του ανδρισμού, που ενυπάρχει ως ιδέα στην έκφραση, λειτουργεί μόνο μεταφορικά. Το να χρησιμοποιήσεις, δηλαδή, τον κώλο σου για να γίνεις πούστης, όχι μόνο δεν δηλώνει από τον ομιλούντα κάτι μεμπτό, ίσα-ίσα, φέρει το σημασιολογικό φορτίο ενός οποιουδήποτε επίπονου εγχειρήματος, ακόμα και του πιο «αντρικού».

Ευθύς εξαρχής: Η έκφραση δεν σημαίνει πρήζω τ' αρχίδια κάποιου.

Σημαίνει, αν την παραφράσουμε, διογκώνω τεχνηέντως τον ανδρικό εγωισμό, την υπεροψία, το αίσθημα ανωτερότητας και εξουσίας κάποιου, με σκοπό είτε να τον δουλέψω ψιλό γαζί, είτε να τον χειραγωγήσω σε συμπεριφορά που με συμφέρει. Διότι πιο εύκολα εξουσιάζεται αυτός που διψά για εξουσία.

Αποτελεί λογικά μια παραλλαγή της έκφρασης φουσκώνω τα μυαλά (κάποιου) όπου, αντί για τον επηρεασμό της ευθυκρισίας και του εγωισμού, γενικά, του «θύματος», επικεντρώνουμε ειδικά στις ανασφάλειες που νιώθει αυτός σαν άντρας ή σαν επικεφαλής άλλων ανθρώπων, ώστε να στηριχτεί ψυχολογικά πάνω μας και εμείς να τον κάνουμε ότι θέλουμε.

Έχω ξαναζήσει τάλε κουάλε κατάσταση στο παρελθόν, έχω δει μπροστά μου να εξελίσσεται μια παρόμοια φάση και έχω πια την εμπειρία να την κατανοήσω από νωρίς και να προβλέψω που θα καταλήξει. Ακριβώς όπως αν είχα δει ήδη ένα κινηματογραφικό έργο και ξέρω την πλοκή του και τον ρόλο που θα διαδραματίσει ο κάθε χαρακτήρας, χωρίς να μπορεί τίποτα να μου φανεί απρόοπτο.

Η φράση υποδηλώνει μια κάποια αντίκρουση των προβλέψεων του συνομιλητή μας γι΄αυτήν την εξελισσόμενη κατάσταση.

Υπέροχα εμπνευσμένος και ο υπερθετικός βαθμός: Το έχω δει το έργο ασπρόμαυρο.

Έρχεται μια στιγμή στη ζωή κάθε μικρού αγοριού και κοριτσιού που, από τον πόλεμο των φύλων και την γενική αλληλοσιχαμάρα των δύο στρατοπέδων, τα πιτσιρίκια αυτά γίνονται ξαφνικά έφηβοι.

Τότε συνειδητοποιούν με αποστροφή ότι το αντίθετο φύλο, ενώ εξακολουθεί να τους εξοργίζει, ταυτόχρονα τους έλκει ακατανόητα. Και μάλιστα, καθώς το σώμα των κοριτσιών αλλάζει πρώτο, γεννιούνται μυστικά και ψέμματα, ένας ιερός κύκλος συνωμοσίας της γυναικείας φύσης (βλ. η περίοδος, το στήθος, οι πρώτες κουβέντες των μανάδων περί σεξ) για τον οποίο τα παλικαράκια είναι απολύτως αποκλεισμένα και ανίδεα, ωστόσο απελπιστικά διψασμένα να εισβάλουν και μάλιστα νιώθοντας ότι θα το κάνουν «δικαιωματικά».

Τότε, με το ένστικτο του αρσενικού(;), βολιδοσκοπούν το αντίπαλο δέος ζητώντας του εξηγήσεις, προσοχή αλλά τελικά απλά την εύνοιά του. Μην ξέροντας τι ακριβώς να κάνουν, πειραματίζονται (στην αρχή) με μερικά από τα υπάρχοντα παιδικά όπλα τους.

Ένα από αυτά περιγράφει η έκφραση: πετούν πετραδάκια στα κορίτσια. Όχι όμως πέτρες κανονικές με σκοπό να ξεκινήσουν έναν ωραίο, γερό πετροπόλεμο, όπως παλιά, αλλά μικρές πετρούλες ίσα-ίσα για να δηλώσουν την παρουσία τους και να εκβιάσουν μια αντίδραση, έστω αρνητική, έστω ένα καθωσπρέπει μπινελίκι, έτσι, για το παιχνιδάκι.

Γενικεύοντας λοιπόν, εκστομίζουμε την έκφραση για να αξιολογήσουμε την αμελητέα προσβολή της προσωπικότητάς μας που μας προκαλεί κάποιος με διαμετρικά αντίθετο σκοπό από αυτόν που φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση. Δείχνοντας δηλαδή τάχα επιθετικός, επιδιώκει να μας κάνει να τον προσέξουμε και να ενδιαφερθούμε γι' αυτόν, ανταποδίδοντάς του τα τυχόν κρυφά αισθήματα που τρέφει αυτός για μας.

Η έκφραση χρησιμοποιείται, ακόμα πιο μεταφορικά, για να καταδείξει την σικέ αντιπαλότητα δύο παρατάξεων που σκοπό έχει στην πραγματικότητα να συσπειρώσει η κάθε μία τους οπαδούς της ή να διευρύνει την πελατειακή κλπ βάση τους.

Α, και κάτι άλλο: Καθόλου δεν αποκλείεται η ανωτέρω συμπεριφορά να γίνεται αντίστροφα, δηλαδή από τα κοριτσάκια στα αγοράκια.

[Μεγαλώνοντας κι άλλο, βέβαια, κλιμακώνουμε την ένταση. Πολλά είναι τα σχετικά καραγκιοζιλίκια και όλοι μας έχουμε κάνει κάποια ή τα πάντα από αυτά: αντριλίκια, τσαμπουκάδες, τσιγάρα, σούζες με ποδήλατα, μηχανάκια, κόντρες κλπ κλπ, βλ. αναλυτικά Φοίβος Δεληβοριάς, Εκείνη.]